Çalışanlar dikkat: Patron tazminatı geri isteyebilir15 yıl sigortalılık ve 3 bin 600 gün koşulunu tamamlayanlar kıdem tazminatını alabiliyor. Bu şekilde işten ayrılan başka bir işyerinde çalışmaya başlarsa, patron parayı geri isteyebilir.
Kıdem tazminatı, çalışana işlerinden ayrıldıklarında ödenen bir tazminat türü. Ancak işinden her ayrılan işçi bu parayı alamıyor. Tazminatta bazı püf noktalar var. Bugün, bu püf noktalara değinmeye çalışarak sizden bu konuda en çok gelen sorulara cevap vermeye çalışacağız.
KİMLERİN KIDEM ALMA HAKKI VAR? 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi işçiler, 5953 sayılı Basın İş Kanunu’na tabi gazeteciler ve 854 sayılı Deniz İş Kanunu’na tabi olarak çalışanların kıdem tazminatı hakkı var. Kıdem tazminatı için 1 yıl çalışmış olma şartı, aynı işyerinde 1 yıl çalışmış olmak olarak değil, aynı işverene bağlı 1 yıl çalışmış olmak olarak uygulanıyor. Dolayısıyla aynı işverene bağlı iki farklı işyerinde toplam bir yıl çalışmış işçi kıdem tazminatına hak kazanabilir.
İSTİFA EDENLER TAZMİNAT ALIR MI? Kıdem tazminatı istifa edenlere işçilere ödenmez. Ancak bu durumun birkaç istisnası var.
* Aynı şekilde patronun ahlak ve iyi niyet kurallarına uymaması nedeniyle işinden istifa eden işçi de kıdem tazminatına hak kazanıyor.
* Askerlik nedeniyle işinden ayrılan işçiye kıdem tazminatı ödenir.
EVLENEN KADIN KIDEMİNİ ALABİLİR Bunların dışında kadınlara özel bir durum var. Kadın çalışan, evlendiği tarihten itibaren bir yıl içinde istifa ederse, çalıştığı her yıl için, son ay brüt ücreti kadar tazminata hak kazanmış olur.
EMEKLİ OLURKEN DE ALINABİLİR Ayrıca emekli olmak için gerekli şartları sağlayanlar, bu nedenle işlerinden ayrıldıklarında kıdem tazminatlarını alabilirler. Emekli olan bir kişi emekli olurken son işvereninde geçirdiği süre kadar kıdem tazminata hak kazanıyor. Örneğin 20 yıl bir işverene bağlı olarak çalışan, bu işinden istifa ederek ayrılıp başka bir şirkete geçen işçi, 5 yıl yeni işverene bağlı olarak çalıştıktan sonra emekli olurken ancak 5 yıllık kıdemi karşılığında kıdem tazminatı alabilir.
İşçi ölürse para mirasçısına...İşçinin ölümü halinde kanuni varisleri kıdem tazminatını ve hatta işçinin kullanmadığı yıllık izin ücretlerini alabilirler. Ölen işçinin kanunu mirasçıları işverenden kıdem tazminatı talep edebilirler. Miras payına göre kıdem tazminatı mirasçılar arasında paylaşılır.
Gecikmede en yüksek faiz alınırKıdem tazminatında zaman aşımı 10 yıldır. Kural olarak kıdem tazminatı iş sözleşmesi feshedildiğinde ödenmelidir. 10 yıllık zaman aşımını geçiren işçi işverenden kıdem tazminatı talep edemez. Kıdem tazminatını işverenin geç ödemesi halinde mevduata uygulanan en yüksek faiz uygulanır. İşçi süreye göre uygulanan faizle güncellenen rakamı kıdem tazminatı olarak alır.
15 yıl 3 bin 600 gün primle kıdem tazminatı nasıl alınır?15 yıl sigortalılık ve 3 bin 600 gün prim koşullarının sağlanması durumunda işverene başvuran işçiler, kıdem tazminatlarını alabilirler. Ancak 8 Eylül 1999’dan sonra sigortalı olanların 15 yıl sigorta ve 3 bin 600 günle kıdem tazminatı alarak ayrılma hakkı yok. 15 yıl 3 bin 600 günle kıdem tazminatı alan kişiler, bu sürenin tamamı için değil, en son işverenin yanında çalıştıkları süre için tazminatı alabilirler. Diğer yandan 15 yıl 3 bin 600 günle kıdem tazminatını alarak işten ayrılan, kısa süre içinde başka işyerinde çalışmaya başlarsa, tazminatı ödeyen işveren, dava açarak ödediği tazminatı geri isteyebilir. Bu nedenle bu şekilde kıdem tazminatı alan işçilerin dikkatli davranmasında fayda var.
Tazminatta limit: 3 bin 438 lira 22 kuruş... Kıdem tazminatında üst limit vardır. Kıdem tazminatı tavanı olarak ifade edilen tutar, 657 sayılı Kanun’a göre en yüksek devlet memuru olan Başbakanlık Müsteşarı'nın bir hizmet yılı için alabileceği azami emeklilik ikramiyesi kadardır. 2014 yılının ikinci altı ayı için bu tutar 3.438,22 TL’dir. Bunun üzerinde kıdem alınması söz konusu değildir. Yani işçinin aylık brüt ücreti 5.000 TL olsa da bir yıl için alabileceği kıdem tazminatı tutarı 3.438,22 TL’yi geçemez. İşçilerimiz kıdem tazminatı alacaklarına göre plan yaparken bu detaya dikkat etmeliler. Kendi brüt ücretleri üzerinden kıdem tazminatı alacakmış gibi yapılan hesaplar kıdem tazminatı tavanına takılabilir.
Her yıl için 1 brüt maaş Kıdem tazminatı, çalışılmış her yıl için bir aylık brüt ücret kadardır. Kıdem tazminatına esas olan brüt ücret dikkate alınırken bu ücrete aile yardımı, ayakkabı yardımı, devamlı nitelikte ödenen primler, gıda yardımı, giyecek yardımı gibi tutarlar ilave edilir. Devamlı nitelikte olmayan ödemeler ise dahil edilmez. Örneğin bayram harçlığı, doğum yardımı, evlenme yardımı gibi bir seferlik verilen yardımlar brüt ücrete eklenmez. Kıdem tazminatı gelir vergisinden muaftır. Kıdem tazminatından yalnızca damga vergisi kesilir. Bunun dışında kıdem tazminatından başka herhangi bir ücret kesintisi yapılmaz.
YARIN: Kimler işsizlik maaşı alabilir? İşsizlik sigortasından yararlanmak için kaç gün çalışmış olmak gerekiyor? Bu parayı alanlar gelir testine girmek zorunda mı?OKAN GÜRAY BÜLBÜL[email protected]aksam.com.tr