İş Kanununa göre iş sözleşmesi türleri

İş Kanununa göre iş sözleşmesi türleri

İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ NELERDİR ?

 4857 sayılı iş kanunu iş sözleşmesini ve türlerini iş kanununun ikinci bölümünde düzenlemiştir.Buna göre ;

 A.İş Sözleşmesi Nedir ve Hangi Şekle Tabidir ?

İş  sözleşmesi,  bir  tarafın  (işçi)  bağımlı  olarak  iş  görmeyi,  diğer  tarafın  (işveren)  da  ücret  ödemeyi  üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. İş sözleşmesi, Kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tâbi değildir.

Süresi 1 yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur. Bu belgeler damga vergisi  ve  her çeşit resim ve harçtan muaftır.

Yazılı sözleşme yapılmayan hallerde işveren işçiye en geç iki ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya da haftalık çalışma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücret ödeme dönemini, süresi belirli ise sözleşmenin süresini,  fesih halinde  tarafların uymak  zorunda oldukları hükümleri gösteren  yazılı bir  belge vermekle  yükümlüdür. Süresi  1  ayı  geçmeyen belirli süreli iş sözleşmelerinde bu fıkra hükmü uygulanmaz. İş sözleşmesi 2 aylık süre dolmadan sona ermiş ise,

bu bilgilerin en geç sona erme tarihinde işçiye yazılı olarak verilmesi zorunludur.

B.İş sözleşmelerinin Türleri ve çalışma biçimlerini belirleme serbestliği

Taraflar iş sözleşmesini, Kanun hükümleriyle getirilen sınırlamalar saklı kalmak koşuluyla,  ihtiyaçlarına  uygun türde düzenleyebilirler.

İş sözleşmeleri belirli veya belirsiz süreli yapılır. Bu sözleşmeler çalışma biçimleri bakımından tam süreli veya kısmî  süreli yahut deneme süreli ya da diğer türde oluşturulabilir.

1.Sürekli ve süreksiz işlerdeki iş sözleşmeleri

Nitelikleri bakımından en çok 30 iş günü süren işlere süreksiz iş, bundan fazla devam edenlere  sürekli iş denir.

İş  Kanunun 3, 8, 12, 13, 14, 15, 17, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 34, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 75, 80 ve geçici 6  ncı    maddeleri  süreksiz  işlerde  yapılan  iş  sözleşmelerinde  uygulanmaz.

Süreksiz  işlerde,  bu  maddelerde  düzenlenen konularda  Borçlar Kanunu hükümleri uygulanır.



  1. Belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesi




İş  ilişkisinin  bir  süreye  bağlı  olarak  yapılmadığı  halde  sözleşme  belirsiz  süreli  sayılır.  Belirli  süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesi belirli süreli iş sözleşmesidir.

Belirli  süreli  iş  sözleşmesi,  esaslı bir neden olmadıkça, birden  fazla üst üste  (zincirleme) yapılamaz. Aksi halde  iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir.

Esaslı nedene dayalı zincirleme iş sözleşmeleri, belirli süreli olma özelliğini korurlar. 

2.1. Belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesi ayırımın sınırları

Belirli  süreli  iş  sözleşmesi  ile  çalıştırılan  işçi,  ayırımı  haklı  kılan  bir  neden  olmadıkça,  salt  iş

sözleşmesinin  süreli  olmasından  dolayı  belirsiz  süreli  iş  sözleşmesiyle  çalıştırılan  emsal  işçiye  göre  farklı  işleme  tâbi tutulamaz.

Belirli  süreli  iş  sözleşmesi  ile  çalışan  işçiye,  belirli  bir  zaman  ölçüt  alınarak  ödenecek  ücret  ve  paraya  ilişkin  bölünebilir menfaatler,  işçinin  çalıştığı  süreye orantılı olarak verilir. Herhangi bir  çalışma  şartından yararlanmak  için  aynı  işyeri  veya  işletmede  geçirilen  kıdem  arandığında  belirli  süreli  iş  sözleşmesine  göre  çalışan  işçi  için  farklı  kıdem  uygulanmasını haklı gösteren bir neden olmadıkça, belirsiz  süreli  iş  sözleşmesi  ile  çalışan emsal  işçi hakkında esas  alınan  kıdem uygulanır.

Emsal işçi, işyerinde aynı veya benzeri işte belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan işçidir. İşyerinde böyle bir işçi bulunmadığı  takdirde, o  işkolunda şartlara uygun bir  işyerinde aynı veya benzer  işi üstlenen belirsiz süreli  iş sözleşmesiyle  çalıştırılan işçi dikkate alınır.



  1. Kısmî süreli ( Part -Time) ve tam süreli iş sözleşmesi




İşçinin normal haftalık çalışma süresinin,  tam süreli  iş sözleşmesiyle çalışan emsal  işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme kısmî süreli iş sözleşmesidir.

Kısmî  süreli  iş  sözleşmesi  ile  çalıştırılan  işçi,  ayırımı haklı kılan bir  neden olmadıkça,  salt  iş  sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz.

Kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.

Emsal  işçi,  işyerinde  aynı  veya  benzeri  işte  tam  süreli  çalıştırılan  işçidir.  İşyerinde  böyle  bir  işçi  bulunmadığı  takdirde, o  işkolunda şartlara uygun  işyerinde aynı veya benzer  işi üstlenen  tam süreli  iş sözleşmesiyle çalıştırılan  işçi esas  alınır.

İşyerinde çalışan işçilerin, niteliklerine uygun açık yer bulunduğunda kısmî süreliden tam süreliye veya tam süreliden kısmî süreliye geçirilme istekleri işverence dikkate alınır ve boş yerler zamanında duyurulur.



  1. Çağrı üzerine çalışma işsözleşmesi.




Yazılı sözleşme  ile    işçinin yapmayı üstlendiği  işle  ilgili olarak kendisine  ihtiyaç duyulması halinde  iş görme  ediminin  yerine  getirileceğinin  kararlaştırıldığı  iş  ilişkisi,  çağrı  üzerine  çalışmaya  dayalı  kısmi  süreli  bir  iş  sözleşmesidir.

Hafta, ay veya yıl gibi bir zaman dilimi içinde işçinin ne kadar süreyle çalışacağını taraflar belirlemedikleri takdirde, haftalık  çalışma  süresi  20  saat  kararlaştırılmış  sayılır. Çağrı  üzerine  çalıştırılmak  için  belirlenen  sürede  işçi  çalıştırılsın  veya çalıştırılmasın ücrete hak kazanır.

İşçiden  iş  görme  borcunu  yerine  getirmesini  çağrı  yoluyla  talep  hakkına  sahip  olan  işveren,  bu  çağrıyı,  aksi  kararlaştırılmadıkça, işçinin çalışacağı zamandan en az 4 gün önce yapmak zorundadır. Süreye uygun çağrı üzerine işçi iş  görme edimini yerine getirmekle yükümlüdür. Sözleşmede günlük çalışma süresi kararlaştırılmamış  ise,  işveren her çağrıda  işçiyi günde en az 4 saat üst üste çalıştırmak zorundadır. 



  1. Deneme süreli iş sözleşmesi




Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok 2 ay olabilir. Ancak

deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle 4 aya kadar uzatılabilir.

Deneme süresi  içinde  taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve  tazminatsız feshedebilir. İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır.



  1. Takım sözleşmesi ile oluşturulan iş sözleşmeleri




Birden çok  işçinin meydana getirdiği bir  takımı  temsilen bu  işçilerden birinin,  takım kılavuzu sıfatıyla işverenle yaptığı sözleşmeye takım sözleşmesi denir.

Takım  sözleşmesinin,  oluşturulacak  iş  sözleşmeleri  için  hangi  süre  kararlaştırılmış  olursa  olsun,  yazılı  yapılması gerekir. Sözleşmede her işçinin kimliği ve alacağı ücret ayrı ayrı gösterilir.

Takım  sözleşmesinde  isimleri  yazılı  işçilerden  her  birinin  işe  başlamasıyla,  o  işçi  ile  işveren  arasında  takım sözleşmesinde belirlenen şartlarla bir  iş sözleşmesi yapılmış sayılır. Ancak,  takım sözleşmesi hakkında Borçlar Kanununun  110 uncu maddesi hükmü de uygulanır.

İşe  başlamasıyla  iş  sözleşmesi  kurulan  işçilere  ücretlerini  işveren  veya  işveren  vekili  her  birine  ayrı  ayrı  ödemek zorundadır. Takım kılavuzu için, takıma dahil işçilerin ücretlerinden işe aracılık veya benzeri bir nedenle kesinti yapılamaz.

Cengiz TÜRK

SMMM-SPK Lisanslı Bağımsız Denetçi 

Sözleşme Örneklerini alttaki linklerden indirebilirsiniz.

belirsiz_sureli_sozlesme

belirli_sureli_sozlesme

kismi_sureli_sozlesme

deneme _sureli_is_sozlesmesi

çağrı üzerine iş sözl.