Saatlik ücretinizi yüzde elli zamlı aldınız mı? (Cengiz TÜRK)

Saatlik ücretinizi yüzde elli zamlı aldınız mı? (Cengiz TÜRK)

SAATLİK ÜCRETİNİZİ YÜZDE ELLİ ZAMLI ALDINIZ MI ?

İşçilerin aylık ücretinin nasıl hesaplanması gerektiği hep bir tereddüt konusu olmuştur. Ücretin hesaplanmasında aylık ücret günlük ücrete ve günlük ücret saatlik ücrete dönüştürülerek daha sağlıklı bir ücret hesaplaması yapılabilir.

İş Kanununun 63 maddesine göre;

Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok 45 saattir. Günlük çalışma süresinin hesaplanması:45 saat / 6 gün=7,5 saattir.

Bu hesaplamada İş Kanununun 46. Maddesinde Hafta tatili ücreti başlığında;

İşçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşuluyla 7 günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat ( 1 GÜN ) dinlenme (hafta tatili) verilir.

Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir denilmektedir.

Kanunen durum böyle iken işçiye bir ayda hafta tatili günleri dahil olmak üzere 30 günlük ücret ödendiği dikkate alındığında, 30 günlük ücret karşılığı olan aylık ücretin: 7,5 saat x 30 gün = 225 saat olarak hesaplanması gerekir.

İş piyasasında istisnalar olmakla birlikte genelde işyerlerinde işçiler günde 8 saat çalıştırılmakta olup,bu duruma göre işçinin aylık ücretinin: 8 saat x 30 gün = 240 saat olarak hesaplanması gerekeceği düşünülmektedir.

Bu düşünceye göre hesaplama yapılması hem işçinin aleyhine hem de İş Kanununa aykırıdır.

İş Kanunu maddeleri işçinin rızası olsa bile işçinin aleyhine olacak şekilde kısıtlanamaz.

Mesela;

İşçi kabul etse bile asgari ücretin altında çalıştırılamaz,

Yıllık izin süresini 14 gün iken 12 gün olarak kullandırılamaz,

Ara dinlenmesi 4 saatten fazla ve 7,5saate kadar ( 7,5 saat dahil) süreli işlerde 30 dakika iken,20 dakika kullandırılamaz vb…

Asıl mesele 63.maddede belirtilen günlük çalışma süresi 7,5 saat olduğunu halde günde 8 saat çalışan veya çalıştırılmak zorunda kalan işçilerin haklarının ne olacağı ve bu haklarını nasıl geri alabilecekleridir.

Kısacası kul hakkı yenecek mi yenmeyecek mi dir ?

Aylık çalışma saat süresi 7,5 saat X 30 gün =225 saattir.( İş K.Mad.63)

Ancak istisnalar hariç piyasada olan aylık çalışma saat süresi süresi 8 saat X 30 gün =240 saattir.

Her iki durum karşılaştırıldığında 240 saat – 225 saat = 15 saat fazla çalışma vardır.

İş Kanununun 41. Maddesinde Fazla çalışma ücreti başlığında;

Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık 45 saati aşan çalışmalardır.

Her 1 saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli % 50 yükseltilmesi suretiyle ödenir.

Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamaz ( İş K.Mad.41 ) denilmektedir.

Örneğin; Aylık ücreti 2.250 TL. olan bir işçinin 1 saatlik fazla süreli çalışma ücreti;

Günlük ücreti;2,250 / 30 =75 TL.

Saatlik ücreti:75 / 7,5 saat=10 TL.

işçiye fazla çalışma ücreti olarak: 10 TL Çalışılmış olan saatin ücreti + 5 TL( % 50 Zam) = 15 TL ödenir.

İşçi İş Kanununa göre 225 saat olan yasal çalışma süresinden 15 saat daha fazla çalıştırılmaktadır.

Uygulamada bu 15 saatlik fazla çalışmanın ücreti ödenmektedir. Ancak 41.maddede belirtilen % 50 zamlı kısmı ödenmemektedir. Çalışanlar bu durumun farkında değiller, işverenler bu durumu bilerek veya bilmeyerek suistimal etmektedirler.

Her ay 240 saat çalıştırılarak aylık ücreti ödenen işçiye her ay yaptığı 15 saatlik fazla çalışmalarının ücretleri yasaya aykırı olarak saat ücreti % 50 oranında artırılmadan eksik ödenmektedir.

Örnekteki tutardan hesaplandığında işçinin bir yıllık yüzde elli (% 50) zamlı ödenmeyen kaybı;5 TL.X 15 saat X 12 ay=900 TL.dir.Bu tutar yıllık bazda işçinin bir aylık ücretinin % 40’na eşittir.

Bu durum İş Kanununa göre işçi aleyhine kısıtlama olarak kabul edilmektedir.

Yargıtay’ın bu durumu ilişkin verilmiş kararları mevcuttur.

Yargıtay 9 HD 20.2.2016 T. 2016/19333 - 14689 tarihli karar, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 19.11.2012 T. 2010/29488– 2012/38204 Sayılı Karar.

İşverenler ve bu konuda çalışanlar;

Günde 7,5 saat çalışan İşçinin saat ücreti 225 sayısıyla çarpılarak aylık ücret belirlenecektir. Günde 8 saat çalışan ve aylık ücreti 240 saate göre belirlenen işçinin 225 saat ile 240 saat arasında çalışmış olduğu 15 saatlik fazla çalışma süresinin % 50 zamlı kısmını işverenden istemelidir.

Eğer işveren bu talebi yerine getirmez ve direnirse işçi iş sözleşmesini İş Kanununun 24.maddesinin II-e bendine göre haklı nedenle fesih edebilir.

Bu haklı fesihten sonra işten ayrılma tarihinden itibaren 5 yıllık zaman aşımı içerisinde 1 OCAK 2018 tarihinden önce İş mahkemesine 1 OCAK 2018 tarihinden sonra arabulucuya başvurarak haklarının verilmesini talep etmelidir.5 yıllık zaman aşımından sonra hiçbir hak talep edemezler.

Cengiz TÜRK

Serbest Muhasebeci Mali Müşavir.

Kaynak:

4857 Sayılı İş Kanunu

İstanbul Barosu Dergisi,sayfa-52-54, Av. Yörük KABALAK

Yargıtay Emsal Kararlar web sayfası