Sigortalılar geriye dönük boş günlerini nasıl doldurabilirler?

Okurlarımızdan genel olarak; askerlik ve doğum borçlanmasının nasıl yapılacağı, bu borçlanmalar için hangi şartların olması gerektiği, bu borçlanmalar haricinde de borçlanabilme imkanı olup olmadığı sorulmaktadır.

Hizmet borçlanması çalışılamayan sürelerdeki günlerin satın alınması anlamına gelir. Öncelikle belirtmek gerekir ki; geçmişte boşta geçen sürelerin hepsi için hizmet borçlanması söz konusu değildir. Hizmet borçlanması sadece aşağıdaki durumlarda geçerlidir:

1- Doğum sırasında bir iş yerinde çalışmakta olan ve doğum nedeniyle yasal olarak belli bir süre ücretsiz izin alan kadın işçiler, bu ücretsiz izin süreleri için hizmet borçlanması yapabilirler.

2- Doğumdan önce sigortalı olmak kaydıyla, doğum yapan kadın işçilerin doğumdan sonraki iki yıl içerisinde herhangi bir işte çalışmaksızın geçirdiği süreler de borçlanılabilmektedir. Doğumun gerçekleştiği tarihten önce sigorta başlangıcı olmayan kadınlar bu haktan yararlanamamaktadır. Ayrıca en fazla üç doğum için hizmet borçlanması yapılabilmektedir.

3- Er veya erbaş olarak silâh altında veya yedek subay okulunda geçen süreler,

4- Türk vatandaşı olarak yurt dışındaki bir işte çalışılarak geçirilen süreler,

5- Kanuni grev ve lokavtta geçen süreler,

6- Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri,

7- 4'üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında olanların, personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri (memur ve diğer kamu görevlileri için),

8- Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri,

9- Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri,

10- Hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen süreleri,

11- Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden ay başına kadar açıkta geçirdikleri süreleri borçlanılabilir.

Hizmet borçlanması yapılan süre kişiye prim gün sayısının tamamlamasında etkilidir. Bununla birlikte; doğum borçlanması haricindeki diğer borçlanmalar sigortalılık başlangıcından önce yapılmış ve borçlanılmışsa sigortalılık süresi borçlanılan gün kadar geriye gider. Bu da sigortalının daha erken yaş ve daha az prim günü üzerinden emekli olmasını sağlar. Örneğin; askerlik süresi; 1984-1985, sigorta başlangıcı 30.08.1986 olan erkek sigortalı, askerliğini sigorta başlangıcından önce yaptığı için 280 gün askerlik borçlanması yapması halinde; 25 yıl hizmet süresi 49 yaş 5 bin 300 günle emekli olacakken borçlanma ile 25 yıl hizmet süresi 48 yaş 5 bin 225 günle emekli olur.

Hizmet borçlanması, sigortalının veya hak sahiplerinin yazılı talebi ile yapılır. Bu talep dilekçesinde, talep tarihinde asgari ücretten az olmamak ve bu asgari ücretin 6.5 katından fazla olmamak üzere başvuru sahibi tarafından günlük kazanç beyan edilir. Ödenecek günlük tutar, beyan edilen bu kazanç tutarının yüzde 32'si kadardır. Bu da 2015 yılının ikinci altı ayı için günlük 13.57 liradır.