“ULTRA VIRES” KURALI...

“ULTRA VIRES” KURALI - 08.05.2015

Ultra Vires

Ultra vires kelime anlamı olarak yetki aşımı anlamında gelmektedir. Şirketler hukuku anlamında ise şirket organları tarafından yapılan işlemlerin, şirketin maksat ve mevzuu dışında olması durumunda bu işlemlerin üçüncü kişiler için bağlayıcı olmadığı anlamında gelmektedir.

Örneğin şirketin ana sözleşmesinde yazan ve ticaret sicil gazetesi ile kamuoyu ile paylaşılan faaliyet konusu inşaat işi ise; bu şirketin inşaat faaliyeti dışında yaptığı iş ve işlemler şirketler hukuku bakımından yok sayılırlar.

Yani şirketler “ultra vires” kuralı çerçevesinde faaliyet konularından bağımsız hareket edememekte idi. Tabi bu karşı taraf yani şirketle iş yapanlar açısından bir sorundu. Çünkü yok sayılan bu işlemle ilgili şirketin sorumluluğu bulunmuyordu.

Eski TTKda Ultra Vires

Eski TTKnun 137. maddesi:

“Ticaret şirketleri hükmi şahsiyeti haiz olup şirket mukavelesinde yazılı işletme mevzuunun çevresi içinde kalmak şartıyla bütün hakları iktisap ve borçları iltizam edebilirler. Bu husustaki kanuni istisnalar mahfuzdur.”

Görüldüğü üzere eski TTKnda ticaret şirketlerinin işlemleri “şirket mukavelesinde yazılı işletme mevzuunun çevresi” ile sınırlandırılmıştı.

Bunun anlamı; şirketler yalnızca ana sözleşmelerinde yazılı olan faaliyet konularından ve bu faaliyet konularından mütevellit işlemlerden dolayı ehliyet sahibidir. Ana sözleşmede belirlenen faaliyet konuları dışındaki işlemler ise şirket hak ehliyeti dışında kabul edilerek, bu tür işlemler “mutlak butlan ” olarak yani yok hükmünde kabul edilmiştir.

Yeni TTKda Yapılan Düzenlemeler

Yeni TTKnun “Tüzel kişilik ve ehliyet” başlıklı 125. Maddesi:

“(1) Ticaret şirketleri tüzel kişiliği haizdir.

(2) Ticaret şirketleri, Türk Medenî Kanununun 48 inci maddesi çerçevesinde bütün haklardan yararlanabilir ve borçları üstlenebilirler. Bu husustaki kanunî istisnalar saklıdır.”

İşte bu madde ile eski TTKnun 137nci maddesinde öngörülmüş bulunan ve tüm ticaret şirketleri için geçerli olan ultra vires ilkesi, AET'nin 68/151 sayılı şirketlere ilişkin Birinci Yönergesinin ilgili hükmü dikkate alınarak kaldırılmıştır. Ayrıca 6103 sayılı Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü Ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunun 15. Maddesine göre;

“Şirket sözleşmelerinde veya esas sözleşmelerinde 6762 sayılı Kanunun 137 nci maddesine uygun olarak, şirketin hak ehliyetinin şirket sözleşmesinde veya esas sözleşmesinde yazılı işletme konusu ile sınırlı olduğunu belirten hükümler bulunması hâlinde, bu hükümler Türk Ticaret Kanununun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yazılmamış sayılır.”

Ultra Vires kalktı ise hak ehliyeti ya da yapılacak işlemler işletme konusu ile sınırlı olamayacak mıdır?

Yeni TTK ile artık şirketlerin hak ehliyetlerinin sınırını işletme konusu çizmemektedir. Bu değişiklik neticesinde bir şirketin amaç ve konusunu o şirketin hak ehliyeti değil, imza yetkilisine rücu edeceği veya edemeyeceği hususu sınırlanacaktır. Esas sözleşmenin iştigal konusu hükmüne aykırı işlemlerle bu sınırın aşılması halinde şirketin rücu hakkı olacaktır. Başka bir deyişle, şirketin amacı ve işletme konusu dışında yapılan işlemler de şirketi bağlayacak, bu işlemler nedeniyle üçüncü kişiye karşı şirket sorumlu olacak, ancak sınırı aşan temsil yetkisini haiz kişiye karşı şirket rücu edebilecektir.

Ultra vires teorisinin kaldırılmasıyla şirketlerin esas sözleşmelerinde yazılı olmayan konularda yaptıkları faaliyetlerden dolayı sorumlulukları ortaya çıkmıştır. Artık esas sözleşmesinde yazmasa bile şirketler ve yetkilileri yaptıkları her işten sorumlu olacaklardır. Ancak bu konu bir kısım yanlış anlamalara sebebiyet vermektedir. Ultra viresin kalkmış olması esas sözleşme içeriğinde yer alan konuların unvanda da yer alması gerektiği kuralını kaldırmamıştır. Yani şirket esas sözleşmesi ve unvanın esas sözleşme ile doğru orantılı olma kuralı ultra vires ile birlikte kalkmamış halen uygulama devam etmektedir.Bu nedenle de unvan tespitinde, unvanın amaç ve konu ile bağlantı olması gerektiği hususunda dikkatli olmak şirketin menfaatine olacaktır.

Ali Rıza Akbulut

EKOHABER