Yıpranmaya tabi olan meslekler, sağlık sorunları bulunanlar ve engelli çocuğu olan anneler gibi milyonlarca kişi erken emeklilik hakkına sahip olabiliyor
Erken emeklilik milyonlarca çalışanın hayali olup "yaş, prim gün sayısı ve sigortalı olma süresi" şartlarını yerine getirenler bu hakkı elde eder. Çalışanlar, "yaştan, normal ve erken" olmak üzere üç şekilde emekli olabiliyor. Bu şartlarda aranan süreler işe başlama tarihine göre bazen indirilerek farklı emeklilik seçenekleri sunulabiliyor. SSK'lı olanlarda ilk işe giriş tarihine göre yaş, prim ödeme gün sayısı, sigortalılık süresi koşulları tespit ediliyor. Kademeli yaşta ilk çalışma önem taşıyor. Emeklilikte aranan prim gün sayısının hesabında 18 yaş öncesi sigorta günleri de dikkate alıyor. Sağlık nedeniyle "malulen ve engelli hakkıyla" emekli olunabilir. Yıpranmaya tabi olanlar, engelli çocuğu olan annelerin erken emeklilik şansı var. Zorunlu stajlar, mesleki okullarda stajlardaki işe girişler emeklilik için dikkate alınmıyor. Staj sigortasından sonra doğum yapan kadınlar, tescil şartını yereni getirmiş kabul ediliyor. Erken emeklilikte merak edilenler şöyle:
YAŞTAN EMEKLİ OLMANIN KOŞULLARI NELER?
İlk defa uzun vadeli sigorta kollarına prim ödenerek çalışılan gün giriş olarak kabul ediliyor. Emekli olabilmek için çalışma yılı, gün sayısı, yaşın dolması zorunlu. Yaştan emeklilik sigortalı olunan tarihe göre değişiyor.
18 YAŞ ÖNCESİ YATIRILAN SİGORTA PRİMLERİNİN EMEKLİLİKTE BİR ETKİSİ VAR MI?
Bu yaştan önceki sürelere ait sigorta günleri kaybolmaz, emeklilikte aranan prim gün sayısında hesaba katılır. Bu yaştan önceki çalışmaların emekliliğe etkisinde Nisan 1981 tarihi önem taşıyor.
YIPRANMAYLA EK PRİM EMEKLİLİK GETİRİYOR MU?
Çimento, cam, kurşun, demir ve çelik fabrikaları, yeraltı işleri, askeri görevlerde, emniyet başta olmak üzere 45 iş konulunda yıpranma nedeniyle erken emekli olunabiliyor. Bu mesleklerde çalışanlar için ödenen primler daha fazla kabul ediliyor ve yaş şartında indirim yapılıyor. Ağır bir meslekte çalışıyorsanız yıpranma payı ile erken emeklilik mümkün olabiliyor.
YIPRANMA PAYI FİİLİ HİZMETTEN SAYILIYOR MU?
Yıpranma payı fiili hizmetten de sayılıyor. Bu mesleklerde her yıla 90 gün ek fiili hizmet artışı eklenmesi durumunda bir yıl çalışan 15 ay çalışmış kabul ediliyor. Normalde emeklilikte esas olan 360 gün sayısı fiili hizmet artışı ile her yıl 360 gün ile birlikte 60-180 gün arasında farklı oranlarda prim sayısı ekleniyor. Fiili hizmet süresi zammı olarak da bilinen yıpranma hakkından 45 iş kolu faydalanabiliyor.
MEMURLAR VE İŞÇİLER İÇİN YIPRANMA PAYI NASIL HESAPLANIYOR?
Eylül 1999'dan önce hizmette bulunan bir kamu çalışanın yıpranma payının tamamı emeklilik süresinden düşer. Bu tarihten önce başlayan memurun yıpranma payının yarısı da emeklilik yaşından indirilir. Yıpranma payı hem emekli aylığını hem de ikramiyeleri olumlu yönde etkiler. İşçilerde de yıpranma yapı, eklenen prim gün sayısının yarısı kadar süre işçinin emekli olabilmesi için doldurulması gerekli olan yaştan düşürülür. İşçinin yıpranma payı kapsamında olan işlerde minimum 3 bin 600 gün çalışmış olması gerekiyor.
Emeklilik açısından ilk defa sigortalı olarak çalışılmaya başlanan tarihte nüfus kaydındaki doğum tarihi geçerli olacak. İlk defa çalışmaya başladıktan sonra mahkeme kararıyla yapılan düzeltmeler emeklilik işlemlerinde geçerli kabul edilmiyor. Sigortalı olunan tarihten önce yapılan yaş büyütmeleri emeklilik açısından kabul ediliyor.
DOĞUM, ASKERLİK BORÇLANMASINA GİTMEK VERGİ AVANTAJI SAĞLAR MI?
Yurtdışı borçlanma, doğum, askerlik gibi hizmet borçlanmasıyla sigorta gün sayıları artırılabilir. Bu kapsamda sigorta primlerini borçlanma yoluyla ödeyenler işyerine başvurarak ödedikleri borçlanmaya ilişkin primlerin gelir vergisinden indirilmesini talep edebilir.
STAJ SİGORTASI DOĞUM BORÇLANMASINDA DİKKATE ALINIR MI?
Eğitim döneminde yapılan stajlar emekliliğe esas olan uzun vadeli sigorta primi olarak ödenmiyor. Bu nedenli sigorta başlangıcı kabul edilmiyor. Ancak doğum borçlanmasında başlangıç olarak kabul ediliyor. Staj sonrası doğum yapan kadın çalışanlar, tescil şartını yerine getirmiş kabul ediliyor.
YAŞ TAHSİSİNİN EMEKLİLİĞE ETKİSİ VAR MI?
Nüfusa geç kayıt, memur hatası, kayıtların yangında zarar görmesi gibi nedenlerle nüfustaki yaş gerçek yaşı yansıtmayabiliyor. Mahkeme kararıyla düzeltilmesi durumunda tespit edilen yaşın sosyal güvenlik hukuku açısından kullanılması söz konusu olabiliyor. SSK sigortalılarının emekli olacağı yaş ilk sigortalılık tarihine göre hesaplanıyor, Bağ-Kur sigortalıları için yaş koşulu Haziran 2002 tarihinde kadınların 20 yılı (7200 gün) ve erkeklerin 25 yılı (9 bin gün) doldurmasına kalan süreye göre belirleniyor. SGK'nın 2011'deki genelgesiyle ilk defa malullük, yaşlılık, ölüm sigortalarına tabi oldukları tarihte, doğum tarihlerinin esas alınacağı düzenlendi.
ÇOCUĞUMA KÜÇÜK YAŞTA SİGORTA YAPTIRMAMIN ERKEN EMEKLİĞE KATKISI OLUR MU?
Emekli aylığına hak kazanma koşulları 18 yaş öncesi işe giriş tarihine bakılmadan emeklilik yaşı, gereken prim gün sayısı ile tespit ediliyor. Küçük yaşta yapılan sigortalılık prim günleri geçerli olmakla beraber ilk sigortalılık tarihini etkilemez. Ancak kadınlarda 20 yıl, erkeklerde 25 yıl olan süre şartının belirlenmesinde sigortalının 18 yaşı doldurduğu tarih sigortalılık başlangıç tarihi olarak dikkate alınmıyor. 18 yaş dolmadan önceki süreler için ödenen malullük, yaşlılık, ölüm sigorta primleri sadece prim ödeme gün sayılarının hesabına dâhil ediliyor.
Meslek okulları ve zorunlu stajlar emeklilikte dikkate alınmıyor. Staj yapılırken yaşlılık sigorta koluna prim yatırılmıyor. Bu nedenle hesapta dikkate alınmıyor.
BİRDEN FAZLA SSK NUMARASI OLMASI SORUN YARATIR MI?
Birden çok SSK numarası ciddi sıkıntılara neden olabilir. Emeklilik öncesi mutlaka sicil numaralarının birleştirilmesi gerekiyor.
SAĞLIK SORUNLARI NEDENİYLE ERKEN EMEKLİLİK MÜMKÜN MÜ?
Sosyal güvenlik mevzuatına göre sağlık sorunlarıyla ilgili olarak "malulen ve engelli hakkıyla" emeklilik mümkün.
KAYNAK: SABAH/HAZAL ATEŞ