Askere gidecek işçi işten ne zaman ayrılabilir?

Askere gidecek işçi işten ne zaman ayrılabilir?

SORU: 30 Ekim’de askere gideceğim. 30 Eylül’e kadar çalışıp işten ayrılmak istiyorum. Ayrılabilir miyim? Ayrılırsam kıdem tazminatımı alabilir miyim?

YANIT: Askerlik hizmeti kıdem tazminatına da hak kazandıran bir işten ayrılma sebebi olduğundan ayrıca önem arz etmekte. Hemen belirtelim, kıdem tazminatına hak kazanabilmek için askerlik hizmetinin kısa ya da uzun dönemli, er veya yedek subay olarak yapılmasının bir önemi yok. Hatta bedelli askerlik hizmeti dahi muvazzaf askerlik hizmeti olarak değerlendirilmeli.

1 YIL ÇALIŞMA ŞARTI

İşyerinde 1 yıllık süreyi doldurup kıdem tazminatına hak kazanan işçi askerlik öncesi ayrılma süresi açısından çeşitli sorunlar yaşamakta.
Askere gidecek olan işçi hazırlıklar ve tatil için işten askere gidiş tarihinden bir süre önce ayrılmak istemekte. Bazı işverenler bu konuda toleranslı davranmamakta ve neredeyse işçinin birliğine teslim olacağı son birkaç güne kadar çalışma talep etmekte.

Yasamızda ise bu konuda bir düzenleme yoluna gidilmemiştir. 1475 sayılı İş Yasası’nın 14’üncü maddesi, kıdem tazminatına hak kazandıran halleri sıralarken sadece işçinin muvazzaf askerlik hizmeti sebebiyle işten ayrılmasını da bu haller arasında saymakla yetinmiştir. Diğer taraftan işçiye haklı nedenle derhal işten ayrılma hakkı sağlayan 4857 sayılı yeni İş Yasası’nın 24’üncü maddesinde ise konuya yer verilmemiştir.

İŞÇİ KANITLAMAKLA YÜKÜMLÜ

Konuya ilişkin olası sorulara yasada yanıt bulamadığımız için çareyi yine içtihatta, yani yüksek yargı kararlarında arayacağız.
Öncelikle işçi muvazzaf askerlik sebebiyle işten ayrıldığını işverene kanıtlamakla yükümlü. Bu da ibraz edeceği askere sevk belgesi ile mümkün. Bu belgeyi ibraz etmeden ayrılan ve bu nedenle kıdem tazminatı alamayan işçi dava açmış; Yüksek Mahkeme, konunun askerlik şubesinden sorularak karar verilmesini kararlaştırmıştır.
Yine bu konuda verilen bir başka kararda ise konu askerlik şubesinden sorulmuş ve işçinin lehinde karar kurularak şöyle denilmiş: “Davacının iş akdini askerlik nedeniyle feshettiğinin kabulü gerekir. Gerçekleşecek kıdem tazminatının hüküm altına alınması gerekirken bu isteğin reddi isabetsiz olup bozmayı gerektirmiştir.”

Diğer taraftan işçinin askerlik sebebiyle işten ayrılması koşulunda bildirim öneline uyulmasına gerek olmadığı düşüncesi, yine Yargıtay’ın bu konuda verdiği bir kararla anlaşılmaktadır.

Buna karşın iş yaşamının doğal akışı gereği işçinin (askerlik her ne kadar zorunlu bir görev de olsa) işverene askere gideceği konusunda makul bir süre önceden bildirimde bulunması gerektiği kanaatindeyiz. Bu sayede işveren ayrılan işçinin yerine bir başka işçi bulma konusunda zaman kazanacaktır.

MAKUL SÜRE NE KADAR?

Şimdi de yanıtımıza başlık oluşturan esas konuya değinelim dilerseniz. Yani “İşçi askere gidecekse işten ne zaman ayrılmalı?” Konuyla ilgili kararlara baktığımızda ölçü olarak alınması gereken, işçinin işten ayrıldığı tarih ile birliğine katıldığı tarih arasındaki süredir. Bu sürenin makul bir süre olması koşulu aranmakta. Uzak bir süre olması ise aksi hüküm doğurmakta. Şimdi bu fikrimizi destekleyen birkaç kararı paylaşalım:
İlk kararımız işten ayrıldıktan bir yılı aşkın bir süre sonra askere giden bir işçinin davasına ilişkin. Davanın karar özeti şöyle:

ÖZET: İşten kendi isteğiyle ayrıldıktan bir yıl bir ay sonra askere giden işçi, kıdem ödenmesi talebinde bulunmuştur. Aradaki süre ayrılış nedenini askere gitmek olarak kabul için makul bir süre değildir. Talebin reddi gerekir.
Buna karşın Yargıtay, diğer bir kararında ise aradaki 3 aylık süreyi askerlik bakımından yeterli bulmuştur:

ÖZET: İşten ayrılışından üç ay sonra zorunlu askerlik hizmetine başlayan işçinin, işten askerlik nedeniyle ayrıldığının kabulü ve bu şekilde biten sürenin kıdem tazminatı hesabında dikkate alınması gerekir.

Gerçekten de Yüksek Mahkeme verdiği çeşitli kararlarda bir ay, üç ay ve hatta beş buçuk ay gibi süreleri de askerlik nedeniyle fesih olarak kabul etmiştir. O halde konuyla ilgili şöyle düşünebiliriz: Askerliğini yapmamış olan bir işçinin askere gitmeden makul bir süre önce işyerinden ayrılmak istemesi kabul edilir bir taleptir ve bu ayrılışın askerlik nedeniyle olduğu kabul edilerek kıdem tazminatı ödenmelidir. Makul sürenin tayini ise yargı kararlarına baktığımızda beş aya kadar varmaktadır. Daha uzun süreler, feshin askerlik sebebiyle olmayacağı şeklinde yorumlanmaktadır.

HÜSEYİN İRFAN FIRAT
BİRGÜN