Çok Tehlikeli İşyerlerinde İşsizlik İşveren Payı Teşviki
MEHMET ALI MIZIRAK
Bağımsız Denetçi- SMMM
[email protected]
1-Üç yıl süreyle ölümlü veya sürekli iş göremezlikle
sonuçlanan iş kazası meydana gelmeyen,
2-Çok tehlikeli sınıfta yer alan
3-Ondan fazla çalışanı bulunan
4- İşyerinin, İSG-KATİP’e kayıtlı onaylanmış ve
devam eden iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin verilmesine ilişkin, iş
güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi ya da 29/12/2012 tarihli ve 28512 sayılı
Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliğine
göre Bakanlıkça yetkilendirilmiş kurum ve kuruluşlar ile yapılmış bir
sözleşmesinin bulunması.
5-Asıl işveren alt işveren ilişkisi kurulan
işyerlerinde, teşvikten yararlanmaya esas şartların sağlanması gereken üç
yıllık süre ile teşvikten yararlanılacak üç yıllık süre boyunca alt işverenlere
ait işyerlerinde ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan iş kazası
meydana gelmemesi hallerinde
İşyerlerine
sağlanacak işsizlik sigortası primi işveren payı teşvikinden yararlanır.
Ancak 4447 sayılı Kanunun geçici 19 uncu
maddesi, 24/5/1983 tarihli ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanununun
ek 1 inci maddesi kapsamında prim desteğinden veya işsizlik sigortası primini
kapsayan diğer sigorta prim teşviki, destek veya indirimlerden yararlanan
işverenler aynı ayda aynı sigortalı için bu maddede belirtilen teşvikten
yararlanamaz.
Teşvikten yararlanmaya esas şartların sağlanması
gereken üç yıllık süre
(1) Teşvikten yararlanmaya esas şartların sağlanması
gereken süre, teşvikten yararlanmaya başlanılacak takvim yılından bir önceki
yılın son ayından/döneminden başlanılarak geriye doğru üç yıl olarak
hesaplanır.
(2) 4447 sayılı Kanunun ek 4 üncü maddesinde takvim
yılı esas alındığından anılan maddenin yürürlüğe girdiği tarihten 2016/Ocak
ayına kadar geçen süreye ilişkin işveren hak talebinde bulunamaz.
(3) Teşvikten yararlanmaya esas şartların
sağlanması gereken üç yıllık süre, bir takvim yılı içerisinde Ocak ayı dışında
diğer aylarda ilk defa tescil edilen işyerleri için tescil edildiği tarihi
takip eden takvim yılının Ocak ayından itibaren hesaplanır.
Örnek 1: 7/6/2010 tarihinde 5510 sayılı
Kanun kapsamında tescil edilmiş olan A işyeri, 2016/Ocak ila 2018/Aralık
aylarında bu Tebliğin 4 üncü maddesinde belirtilen şartları sağlaması kaydıyla
bu teşvikten 2019/Ocak ayından itibaren yararlanabilecektir.
Örnek 2: 15/1/2016 tarihinde 5510 sayılı
Kanun kapsamında tescil edilmiş olan B işyeri, 2016/Ocak ila 2018/Aralık
aylarında bu Tebliğin 4 üncü maddesinde belirtilen şartları sağlaması kaydıyla
bu teşvikten 2019/Ocak ayından itibaren yararlanabilecektir.
Örnek 3: 12/2/2016 tarihinde 5510 sayılı
Kanun kapsamında tescil edilmiş olan C işyeri, 2017/Ocak ila 2019/Aralık
aylarında bu Tebliğin 4 üncü maddesinde belirtilen şartları sağlaması kaydıyla
bu teşvikten 2020/Ocak ayından itibaren yararlanabilecektir.
Örnek 4: 21/6/2013 tarihinde 5510 sayılı
Kanun kapsamında tescil edilmiş olan D işyerinde 31/12/2015 tarihinde ölümlü
bir iş kazası yaşanmıştır. D işyeri, 2016/Ocak ila 2018/Aralık aylarında bu
Tebliğin 4 üncü maddesinde belirtilen şartları sağlaması kaydıyla bu teşvikten
2019/Ocak ayından itibaren yararlanabilecektir.
Örnek 5: 15/1/2016 tarihinde 5510 sayılı
Kanun kapsamında tescil edilmiş olan E işyerinde 25/1/2016 tarihinde ölümlü bir
iş kazası yaşanmıştır. E işyeri, 2017/Ocak ila 2019/Aralık aylarında bu
Tebliğin 4 üncü maddesinde belirtilen şartları sağlaması kaydıyla bu teşvikten
2020/Ocak ayından itibaren yararlanabilecektir.
Teşvikten yararlanma süresi
Teşvikten yararlanma süresi, işyerinin teşvikten
yararlanmaya esas şartları sağladığı üç yıllık süreyi takip eden takvim
yılından geçerli olmak üzere üç yıldır.
Örnek 1: Bu Tebliğin 4 üncü maddesinde belirtilen şartları
2018/Ocak ila 2020/Aralık ayları arasında sağlayan A işyeri, 2021/Ocak ayı ila
2023/Aralık ayları arasında 4 üncü maddede belirtilen şartları sağlamaya devam
etmesi halinde bu süre boyunca teşvikten yararlanabilecektir
Çalışan sayısının hesaplanması
Çalışan sayısının toplamda ondan fazla olup
olmadığının tespitinde aşağıdaki şartlar aranır:
a) Çalışan sayısının hesabında, aynı işveren
tarafından Türkiye genelinde çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde 5510
sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında
çalıştırılan toplam sigortalı sayısı esas alınır.
b) Asıl işveren alt işveren ilişkisi kurulan
işyerlerinde alt işverenin çalışanları asıl işverenin toplam çalışan sayısına
veya asıl işverenin çalışanları alt işverenin toplam çalışan
sayısına dahil edilmez.
c) 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki
Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim
gören öğrenciler, mesleki ve teknik ortaöğretim ile yükseköğrenimleri sırasında
staja tabi tutulan öğrenciler, mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında
tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi gören öğrenciler, kamu kurum
ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerde görevli bursiyerler ile
4/11/1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu uyarınca üniversitelerde
kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerden aylık prime esas kazanç tutarı, prime
esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından fazla olmayanlar, Türkiye İş
Kurumunca düzenlenen eğitimlere katılan kursiyerler ile toplum yararına
programlara katılanlar, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde
oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve
tutuklular çalışan sayısının hesabında dikkate alınmaz.
ç) İşyerinde çeşitli nedenlerle ay içinde çalışması
bulunmayan ve ücret ödenmeyen sigortalılar toplam çalışan
sayısına dahil edilir.
d) Her bir ayda Kuruma verilmiş asıl ve ek nitelikteki
aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalı sayısından, iptal nitelikteki
aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalı sayısı düşülür.
e) Ay içinde işe giren veya işten çıkan sigortalılar,
toplam sigortalı sayısına dahil edilir.
f) Kamu kurum ve kuruluşlarının çok tehlikeli sınıfta
yer alan işyerlerinde, sadece 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci
fıkrasının (a) bendi kapsamında bildirilen sigortalılar toplam çalışan
sayısına dahil edilir.
Örnek 1: Her ay 8 gün süreyle 21 çalışan istihdam eden
A işyeri, çalışan sayısının hesabı bakımından teşvikten yararlanmaya esas
şartları sağlamaktadır.
Örnek 2: Her ay 30 gün süreyle 10 çalışan istihdam
eden B işyeri, çalışan sayısı bakımından teşvikten yararlanmaya esas şartları
sağlamamaktadır.
Başvuru, Uygulama ve Son Verme Halleri
Teşvikten yararlanmak için Kurumca yapılacak işlemler
ve başvuru
(1) Bu Tebliğin 4 üncü maddesinde belirtilen
şartlardan birinin sağlanmaması nedeniyle teşvik uygulamasına son verilmiş
işverenler dışında teşvikten yararlanmak isteyen işverenler için başvuru şartı
bulunmamaktadır. Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri/Sosyal Güvenlik Merkezlerine
herhangi bir belge ibraz edilmesine gerek yoktur.
(2) İşyerinin, teşvikten yararlanılacak takvim
yılından önceki üç yıl süreyle bu Tebliğin 4 üncü maddesinde aranılan tüm
şartları sağlayıp sağlamadığı kurum sistemi tarafından otomatik olarak kontrol
edilecektir. İşyerinin söz konusu şartları sağladığının tespit edilmesi
durumunda, işveren takip eden takvim yılından itibaren üç yıl
süreyle bu teşvikten yararlanabilecektir.
(3) Teşvikten yararlanılan üç yıllık sürede, teşvikten
yararlanma şartlarından herhangi birinin kaybedilmesi durumunda, teşvikten
tekrar yararlanılabilmesi için işverenin başvuruda bulunması gerekmektedir.
Başvurular, teşvikten yararlanılacak takvim yılından önceki yılın son gününe
(Aralık ayının son günü) kadar işveren sisteminden “Çok Tehlikeli
İşyerleri İçin İşsizlik Sigortası Primi Teşvik Yönetimi” ekranından
yapılacaktır. Sistem tarafından gerekli kontrolün yapılmasının ardından başvuru
onaylanacaktır.
Örnek 1: 2021/Ocak ila 2023/Aralık döneminde bu
Tebliğin 4 üncü maddesinde belirtilen şartları sağlayan M işyeri 2024/Ocak
ayında teşvikten yararlanmaya başlamıştır. M işyerinin çalışan sayısı 2024/Mart
ayında 10’dur. İşyerinin teşvik uygulamasına 2024/Mart ayından itibaren son
verilecektir. M işyeri 2025/Ocak ila 2027/Aralık ayında 4 üncü maddede
belirtilen şartları sağlaması ve işverenin 2027/Aralık ayı sonuna kadar işveren
sisteminden “Çok Tehlikeli İşyerleri İçin İşsizlik Sigortası Primi
Teşvik Yönetimi” ekranından başvuru yapması halinde 2028/Ocak ayında teşvikten
tekrar yararlanmaya başlayabilecektir.
(4) Teşvikten yararlanılacak üç yıllık sürede her bir
ayda, işverenin Türkiye genelinde ondan fazla sigortalısı olup olmadığı hususu
aylık prim ve hizmet belgelerinin Kuruma gönderilmesi sırasında kurum sistemi
tarafından tespit edilemediği için, bu husus, aylık prim ve hizmet belgelerinin
yasal verilme süresi sona erdikten sonra, aynı işverene ait çok tehlikeli
sınıfta yer alan işyerlerinden aynı aya ilişkin verilen tüm aylık prim ve hizmet
belgelerinde kayıtlı sigortalı sayısı kontrol edilmek suretiyle sistem
tarafından tespit edilecektir. Ancak, teşvikten yararlanmaya başlayan
işverenlerin, teşvikten yararlanma şartlarını taşıyıp taşımadıklarını teşvikten
faydalandığı süre boyunca kontrol etme sorumluluğu bulunmaktadır.
Teşvikin hesaplanması
Bu Tebliğin 4
üncü maddesinde aranılan şartların kurum sistemi tarafından otomatik olarak
kontrol edilmesinin ardından, işsizlik sigortası primi işveren payı, teşvikten
yararlanmaya esas şartların sağlandığı üç yıllık süreyi takip eden takvim
yılının başından itibaren üç yıl süreyle her ay/dönem için ilgili ayda Kuruma
bildirilen sigortalılara ilişkin prim ödeme gün sayısı dikkate alınmak
suretiyle prime esas kazançlar üzerinden %1 olarak hesaplanarak tahsil edilir.
Örnek 1: Teşvikten yararlanan A işyerinin 2019/Ocak
ayında her biri 30 gün çalışan 20 sigortalıyı toplam 80.000,00 TL prime esas
kazanç üzerinden bildirdiği varsayıldığında, 2019/Ocak ayında bu sigortalılara
ilişkin 80.000,00×0,01=800,00 TL işsizlik sigortası primi işveren hissesi
uygulanacaktır.
Teşvik uygulamasının sona erdiği haller
Teşvikten yararlanılacak üç yıllık sürede aşağıda
belirtilen durumlardan herhangi birinin oluşması halinde teşvik uygulamasına
son verilir:
a) İşyerinin tehlike sınıfının çok tehlikeli sınıftan
tehlikeli veya az tehlikeli sınıfa dönüşmesi halinde tehlike sınıfı değişiklik
tarihini takip eden ay/dönem başından itibaren işyerinin teşvik uygulamasına
son verilir.
b) Çalışan sayısının on ve altına düşmesi halinde,
çalışan sayısının on ve altına düştüğü ay/dönem başından itibaren işyerinin
teşvik uygulamasına son verilir.
c) Ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan iş
kazası meydana gelmesi halinde, ilgili durumun Bakanlıkça veya Kurumca tespit
edildiği tarihi takip eden ay/dönem başından itibaren işyerinin teşvik
uygulamasına son verilir.
ç) İşyerinin, İSG-KATİP’e kayıtlı onaylanmış ve
devam eden iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin verilmesine ilişkin, iş
güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi ya da İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri
Yönetmeliğine göre Bakanlıkça yetkilendirilmiş kurum ve kuruluşlar ile yapılmış
bir sözleşmesinin bulunmaması halinde, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin
alınmadığı ay başından itibaren işyerinin teşvik uygulamasına son
verilir.
Örnek 1: A işyerinin mevcut işkolunun tehlike sınıfı,
İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliğinde
Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ uyarınca 15/6/2019 tarihinde çok
tehlikeliden tehlikeliye düşürülmüştür. A işyerince yararlanılan teşvik
uygulamasına 2019/Temmuz ayı itibarıyla son verilecektir.
Örnek 2: 2019/Ocak ayından itibaren teşvikten
yararlanan çok tehlikeli sınıfta yer alan B işyerinin, Kuruma yaptığı başvuruya
istinaden 8/4/2019 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere tehlike
sınıfı tehlikeli olarak güncellenmiştir. İşyerinin teşvik uygulamasına
2019/Mayıs ayından itibaren son verilecektir.
Örnek 3: Türkiye genelinde sadece bir işyeri bulunan
ve 2020/Ocak ayından itibaren bu teşvikten yararlanan C işyerinde; 2020/Mart
ayında çalışan 11 sigortalıdan 5’i işten ayrılmıştır. 2020/Nisan ayında bu
işyerinde toplam sigortalı sayısı 6 olacağından işyerinin teşvik uygulamasına
2020/Nisan ayından itibaren son verilecektir.
Örnek 4: 2019/Ocak ayından itibaren bu teşvikten
yararlanan D işyerinde 1 Kasım 2020 tarihinde ölümlü bir iş kazası meydana
gelmiş ve işveren tarafından kazaya ilişkin gerekli bildirimler yapılmıştır.
Yaşanan ölümün bir iş kazası sonucu olduğunun Kurumca tespit edilmesini takip
eden ay itibarıyla işyerinin teşvik uygulamasına son verilecektir.
Örnek 5: 2020/Ocak ayından itibaren bu teşvikten
yararlanan E işyerinde 2021/Eylül ayında bir iş kazası meydana gelmiştir. İş
kazası geçiren sigortalının sürekli iş göremezlik kararı
Kurumca 1/9/2023 tarihinde verilmiştir. Kalan teşvik uygulamasına
2023/Ekim ayı itibarıyla son verilecektir.
Örnek 6: M işyerinde görevli olan iş güvenliği
uzmanının 11/3/2019 tarihinde doğum iznine ayrılması sebebiyle
sözleşmesi askıya alınmıştır. 30 günlük yasal süre içerisinde işyerinde
İSG-KATİP sistemi üzerinden iş güvenliği uzmanı görevlendirmesi
gerçekleştirilmemiştir. Yasal sürenin sona erdiği tarih
olan 10/4/2019 tarihi itibarıyla yeniden iş güvenliği uzmanı
görevlendirmesi yapılmaması durumunda teşvik uygulamasına 2019/Nisan ayından
başlamak üzere son verilir.
Örnek 7: N işyerinde görevli olan işyeri
hekiminin 30/5/2020 tarihinde İSG-KATİP sözleşmesi feshedilmiştir.
Yasal sürenin sonu olan 29/6/2020 tarihine kadar yeniden işyeri
hekimi görevlendirmesi yapılmaması durumunda teşvik uygulamasına 2020/Haziran
ayı itibarıyla son verilir.
Örnek 8: P işyerinde görevli olan iş güvenliği
uzmanı 18/9/2020 tarihinde vefat etmiştir.
İşyeri, 2/10/2020tarihinde başka bir iş güvenliği uzmanı ile sözleşme
imzalayarak yasal süre içinde yeniden görevlendirme yapmıştır. Bu durumda
teşvik uygulamasına kesintisiz devam edilir.
(2) Teşvikten haksız olarak yararlanma durumunun
olması halinde işverenlerin eksik ödedikleri işsizlik sigortası işveren hissesi
primleri 5510 sayılı Kanunun 89 uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamında
gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte işverenden tahsil edilir. Tahsil
edilen prim ve gecikme cezası ile gecikme zammı Kurum tarafından işsizlik
sigortası fonuna aktarılır.
(3) İşsizlik sigortası primi işveren payı teşvikinden
yararlanma süresinde işyerinin kapanması halinde, işyerinin 5510 sayılı Kanun
kapsamından çıktığı tarihten itibaren teşvik uygulamasına son verilir. Bu
işyeri herhangi bir hak iddiasında bulunamaz.
(4) Teşvikten yararlandıktan sonra, teşvikten yararlanmaya
esas şartların arandığı üç yıllık sürede veya teşvikten yararlanılan üç yıllık
sürede, ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan iş kazasının meydana
gelmesi hariç bu Tebliğin 4 üncü maddesinde belirtilen diğer şartların
sağlanmadığının tespit edilmesi halinde, eksik ödenen işsizlik sigortası
işveren hissesi primleri işverenlerden tahsil edilmeyecektir.
(5) Teşvikten yararlandıktan sonra, teşvikten
yararlanmaya esas şartların arandığı üç yıllık sürede veya teşvikten
yararlanılan üç yıllık sürede, bu Tebliğin 4 üncü maddesinde belirtilen diğer
şartlar hariç ölümlü veya sürekli iş göremezlikle sonuçlanan iş kazasının
meydana geldiğinin tespit edilmesi halinde, teşvikten yersiz yararlanılmış
sayılacağından, teşvikten yararlanılan tüm aylara ilişkin ödenen
işsizlik sigortası işveren hissesi primleri 5510 sayılı Kanunun 89 uncu
maddesinin ikinci fıkrası kapsamında gecikme cezası ve gecikme zammı ile
birlikte işverenden tahsil edilir. Tahsil edilen prim ve gecikme cezası
ile gecikme zammı Kurum tarafından işsizlik sigortası fonuna aktarılır.
(6) Teşvikten yararlanmaya esas şartların
arandığı üç yıllık sürede veya teşvikten yararlanılan üç yıllık sürede, bu
Tebliğin 4 üncü maddesinde belirtilen şartlardan herhangi birinin sağlanmaması
nedeniyle bu teşvikten yararlanamayan veya teşvik uygulamasına son verilen
işverenlerce, teşvikten yararlanamadığı sürelere ilişkin bu Tebliğin 4 üncü
maddesinde belirtilen tüm şartların sonradan sağlanması ve işverence talepte
bulunulması halinde geriye yönelik bu teşvikten yararlanılamaz.
(7) Asıl işveren alt işveren ilişkisinin kurulduğu
işyerlerinde alt işverenin asıl işverene bağlı işyerinde ölümlü veya sürekli iş
göremezlik ile sonuçlanan iş kazası yaşanması halinde alt işverenin ve asıl
işverenin teşvik uygulamasına son verilir. Asıl işverenin işyerinde ölümlü veya
sürekli iş göremezlik ile sonuçlanan iş kazası yaşanması halinde alt işverenin
teşvik uygulamasına son verilmez.
DİĞER YAZILARI