İşsizlik sigortasında bilinmesi gereken konular

Mehmet ERAY

İŞSİZLİK SİGORTASI HAKKINDA BİLİNMESİ GEREKEN KONULAR VE ÖRNEK UYGULAMALAR 

 

GİRİŞ

 

Çalışan işçinin iş sözleşmesi kendi iradesi ve isteği dışında işveren tarafından sonlandırılması veya işten çıkarılması durumunda sözleşmesi sonlandırılan işçinin bazı yasal hakları meydana gelmektedir.Bu haklardan biri de koşulları uygun olması durumunda işsizlik sigortasında başvuruda bulunup prim gün sayısı ve sigortalılık prim gün sayısına göre belli süre ile işsizlik sigortası alarak yaşamını idame etmesidir. İşte bu makale yazısında işsizlik sigortası ile ilgili aklımıza takılan ve merak edilen tüm konuları ele alıp kısa ve anlaşılır bir şekilde anlatmaya çalışacağım.

 

Bu makale yazısının sonunda şsizlik sigortasının hesaplanması ile ilgili örnek uygulamayara yer vererek konunun daha iyi anlaşılmasını sağlamaya çalışacağım. Bu makaleyi okuduğunuz zaman artık kendi işsizlik sigortası parasını kendiniz rahatlıkla ve basit bir şekilde hesaplayarak aylık işsizlik sigortası yardı tutarını, işsizlik sigortasından kaç ay yararlanacağınızı ve toplamda ne kadar işsizlik sigortası ödeneği alacağınızı rahatlıkla hesaplayabileceksiniz

 

1- İŞSİZLİK SİGORTASININ TANIMI  

 

İşsizlik sigortası 4447 sayılı kanuna göre işinden kendi istek ve rızası durumunda iş akdi sonlandırılan çalışanın  .çalışma süresi ve prim gün sayısı dikkate alınarak belli bir süre yeni iş buluncaya kadar geçimini idame etmeye yönelik bir sigorta türüdür..

 

 

2- İŞSİZLİK SİGORTASINDAN YARARLANMA KOŞULLARI

 

İşsizlik sigortasından yararlanmak için:

 

1- Kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmak

 

2- Hizmet sözleşmesinin son 120 gününün tam olarak SGK bildirilmiş olmak

 

3- Son üç yılda en az 600 gün işsizlik sigortası priminin ödenmiş olmak

 

4- İş sözleşmesinin sona erme tarihinden itibaren 30 gün içinde şahsen İŞKUR’a başvurda bulunmak veya internet ortamında başvuruda bulunmak

 

 

3- İŞSİZLİK SİGORTASINA BAŞVURU ŞEKLİ

 

İşveren tarafından iş sözleşmesi sonlandırılan çalışan 30 gün içinde şahsen veya internet ortamında işsizlik sigortasından yararlanmak için İŞKUR’a başvuruda bulunur. Başvuru durumunda işinden ayrılan kişinin İŞKUR’a kyadı yapılmaktadır. Eğer kaydı varsa gerekli güncellemeler yapılmakta ayrıca işsiz kişiye; danışmanlık, işe yerleştirme ve iş bulma ile mesleki eğitim gibi konularda hizmetler verilmektedir.

 

4- 120 GÜNDEN KESİNTİ SAYILMAYAN BAŞLICA DURUMLAR

 

Çalışanın hizmet sözleşmesinin sonlandırıldığı tarihten geriye dönük son 120 günlük süre içinde aşağıda sayılan durumlar nedeniyle hizmet akdi devam etmemekle birlikte işveren tarafından prim yatırılması nedeniyle prim yatırılmayan bu süreler son 120 gün değerlendirmesinde kesinti olarak dikkate alınmayacaktır. Son 120 günlük sürede kesinti, olarak dikkate alınmayacak durumları şöyle sıralayabiliriz:

 

1- Hastalık

 

2- Ücretsiz izin

 

3- Aylıksız izin

 

4- Disiplin cezası

 

5- Gözaltına alınma

 

6- Hükümlülükle sonuçlanmayan tutukluluk hali

 

7- Kısmi istihdam

 

8- Grev

 

8- Lokavt

 

9- Genel hayatı etkileyen olaylar

 

10- Ekonomik kriz

 

11- Doğal afet

 

12- Fesih tarihinde çalışmamış

 

13- Ev hizmetlerinde 30 günden az çalıştırma

 

14- Kısa çalışma ödeneği

 

15- Yarım çalışma ödeneği

 

18 Ocak 2019 tarihi ve sonrasında hizmet sözleşmesi sona erenler için aynı işverenle olup olmadığına bakılmaksızın hizmet sözleşmesinin feshinden önceki son 120 günlük sürede hizmet sözleşmesinin bulunmaması durumunda son 120 gün şartının sağlanması bakımından yeterlidir.

 

5- İŞSİZLİK SİGORTASINA 30 GÜNLÜK SÜRE İÇİNDE BAŞVURUDA BULUNMAMASI DURUMU

 

Kendi isteği dışında işsiz kalan veya iş sözleşmesi işveren tarafından sonlandırılan işçi sözleşmenin sonlandırıldığı tarihten başlamak üzere 30 gün içinde şahsen veya elektronik ortamda internet üzerinden başvurması gerekmektedir. 30 günlük süre geçse dahi işsizlik sigortasından yararlanılır. Ancak 30 günlük sürenin sonunda kaç gün geç başvuruda bulunduysa geç başvuruda bulunduğu gün sayısı kadar işsizlik ödeneğinden yararlanılacak süreden düşürülür..

 

6- İŞSİZLİK SİGORTASININ SÜRESİ

 

İşsizlik sigortası işçinin prim gün sayısına bağlı olarak değişmektedir. Prim gün sayısına bağlı olarak çalışana verilecek işsizlik sigortası 6 (Altı ) ay ile 10 (On) ay arasında aşağıda yazılı olan prim gün sayısına göre değişmektedir.

600 gün primi olanlara  6 Ay (180 gün)

900 gün primi olanlara 8 Ay (240 gün)

1080 günden fazla primi olan 10 Ay (300 gün) yardım yapılmaktadır.

 

7- İŞSİZLİK SİGORTASINDAN YARARLANACAK KİŞİLERE SAĞLANACAK HİZMETLER

 

İşsizlik sigortasında yararlanmak için yukarıda yer alan koşulları sağlayan kişilere İŞKUR tarafından aşağıdaki hizmetler verilmektedir:

 

1- İşsizlik ödeneği

 

2- Genel sağlık sigortası primleri

 

3- Yeni bir iş bulma

 

4- Meslek geliştirme ve mesleki eğitimler  konularında hizmertler verilmektedir.

 

 

8- İŞSİZLİK SİGORTASI SÜRESİNCE SAĞLIK HİZMETİNDEN YARARLANMA

 

İşsizlik ödeneği alanlar kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortası kapsamında olup, işsizlik ödeneği ödenen günler için ilgililer adına sadece Genel Sağlık Sigortası Primi İşsizlik Sigortası Fonundan ödenir.

 

9- İŞSİZLİK SİGORTASININ KESİLDİĞİ BAŞLICA DURUMLAR

 

1- İŞKUR tarafından işsiz kalan kişiye teklif edilen bir işi haklı bir neden göstermeksizin reddetmesi

 

2-  İşsizlik Ödeneği almaya devam ederken başka bir işte çalıştığının tespit edilmesi

 

3- İşsizlik ödeneği alamaya devam etmeleride bu süre içinde herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan yaşlılık aylığı almaları

 

4- İŞKUR tarafından gönderilen mesleki eğitimlere haklı bir neden göstermeden katılmaması durumlarında işsizlik ödeneği

 

10- İŞSİZLİK SİGORTASININ HESAPLANMA ŞEKLİ  

 1- İşsizlik Ödeneğinin hesaplanmasında prime esas brüt ücretler toplamı dikkate alınmaktadır.

 2- Son dört ayın prime esas brüt ücret toplamının ortalaması bulunur

 3- Bulunan brüt aylık prime esas kazanç tutarı üzerinden asgari brüt ücretin en az % 40 ve en çok %80 ni cdikate alınmaktadır.

 4- İşsizlik sigortası yardımı brüt asgari ücretin % 80 geçmemektedir.

  11- 2019 YILI İÇİN EN DÜŞÜK VE EN YÜKSEK İŞSİZLİK SİGORTASI TUTARI

 1 Ocak 2019 ile 31 Aralık 2019 tarihleri arasında geçerli olan asgari brüt ücret 2,558,40 TL olup işsizlik sigortası hesaplanırken asgari brüt ücret dikkate alınmaktadır. En düşük ve en yüksek işsizlik yardımı şu şekilde hesaplanılır:

 

En düşük işsizlik sigortası yardımı

2,558,40 x % 40 = 1,023,36 TL

 En yüksek işsizlik sigortası yardımı

2,558,40 x % 80 = 2,046,72 TL

  

12- İŞSİZLİK SİGORTASINDAN YAPILAN KESİNTİLER

 

İşsizlik ödeneğinde damga vergisi dışında hiçbir kesinti yapılmaz.son dört aylık prime esas brüt kazancın aylık ortalaması alınarak bu rakam üzerinden sadece 0,00759 tabş binde elli dokuz oranında damga vergisi kesintisi yapılır. 

 

13- İŞSİZLİK SİGORTASININ KESİNLEŞMESİ VE ÖDENME SÜRESİ

 

İşsizlik ödeneği başvuruları izleyen ayın sonuna kadar sonuçlandırılır. İşsizlik ödeneği her ayın beşinde işsizin kendisine ödenir.Ödeme tarihini öne çekmeye Aile Çalı9şma ve Sosyal Hizmetler Bakanı yetkilidir

  

14- İŞSİZLİK SİGORTASININ ALINACAĞI YERLER

 

Sigortalı işsizler TC kimlik Numaralı Nüfus Cüzdanı ile birlikte herhangi bir PTT Bank Şubesine başvurarak işsizlik ödeneklerini alabilirler 

 

15- TAHSİL EDİLMEYEN İŞSİZLİK SİGORTASININ DURUMU VE ZAMAN AŞIMI SÜRESİ

 

Altı ay süreyle işlem görmeyen hesaplardaki ödenekler İşsizlik Sigortası Fonuna sigortalı

bazında emanet olarak alınmaktadır. Beş yıllık süre iç,inde başvuran sigortalı işsizlere hak etmiş oldukları işsizlik ödenekleri emanet hesaptan ödenmektedir. Beş yıllık süre geçmesi durumunda ödeme işlem mahkeme kararıyla yapılabilmektedir. 

 

16- İŞSİZLİK SİGORTASI SÜRESİCE İŞKURA BİLDİRİLECEK BAŞLICA DURUMLAR

 

İşsizlik ödeneği alan kişi ödeneği aldığı süre içerisinde kendisi ile ilgili aşağıda meydana gelen bir durumun gerçekleşmesi halinde bu durumu 15 gün içinde İŞKUR’ a bildirmesi veya ALO 170 hattıyla bildirmesi gerekmektedir.

 

1- İkamet adresinin değişmesi

 

2- Herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan yaşlılık aylığı alması

 

3yetkili sağlık kuruluşunca istirahatli görülmesi

 

4- Silahaltına alınması

 

5- Yurtdışına çıkılması

 

6- Bir iş bulup çalışmaya başlaması

 

7- Mahkeme kararıyla işe iade edilmesi

 

17- İŞSİZLİK SİGORTASININ HESAPLANMASI İLE İLGİLİ ÖRNEK UYGULAMALAR

 

ÖRNEK 1

 Z Ticaret işletmesinde çalışan Bayan Fatma Bulut’un iş sözleşmesi işveren tarafından sonlandırılmıştır. Fatma Bulut  işsizlik sigortasından yararlanmak için İŞKUR’a yasal süresi içinde başvuruda bulunmuştur. İşöinin asgari ücret ile çalışmakta ve son 3 yıl içinde 600 gün primi bulunmaktadır.

 

Şimdi bu bilgilere göre Bayan Fatma Bulut’un aylık işsizlik sigortasından alacağı yardım tutarını ve kaç ay yardım alıp toplamda alacağı  işsizlik sigortası ödeneğini bulalım.

 

ÇÖZÜM

Bayan Fatma Bulut asgari ücretle çalışmakta olup işsizlik sigortası hesaplamasında son dört ayın prime esas brüt kazancı dikkate alındıoğına göre 2019 yılı için düşünürsek bu durumda asgari ücret olan 2,558,40 TL üzerinde gerekli hesaplamaları yapacağız.

2,558,40 x % 40 = 1,023,36 TL Damga Vergisi Matrahı

1,023,36 x 0,00759 = 7,77 TL Kesilecek Damga Vergsi

1,023,36 – 7,77 = 1,015,59 Aylık İşsizlik Ödeneği Tutarı

 

Prim gün sayısı son 3 yıl içinde 600 gün olduğu için 6 ay yararlanacaktır. Bu durumda

1,015,59 x 6 = 6,093,56 TL toplam işsizlik ödeneği alacaktır.

 

ÖRNEK 2

X Ticaret İşletmesinde çalışan Bay Hasan Okumuş’un iş sözleşmesi işveren tarafından sonlandırılmıştır. İşçi yasal süresi içinde İŞKUR’a başvuruda bulunarak işsizlik sigortasından yararlanmak istemiştir. İşçinin son 3 yıl içindeki prim gün sayısı 1080 dir. İşçinin aylık brüt ücreti 8,000 TL dir. Bu bilgilere göre işsizlik sigortasından aylık alacağı ödenek ile kaç ay ve toplam ne kadar işsizlik sigortası ödeneği alacağını hesaplayalım.

 

ÇÖZÜM

 

8,000 x % 40 = 3,200 TL İşsizlik Sigortası Matrahı

 

En yüksek işsizlik sigortası yardımı

2,558,40 x % 80 = 2,046,72 TL

 

İşsizlik sigortası yardımı asgari ücretin % 80’ni olan 2,046,72 TL’yi geçemeyeceğinden dolayı İşçinin işsizlik sigortası hesaplaması 3,200 TL üzerinden değil de 2,046,72 TL üzerinden hesaplanacaktır. Bu durumda

2,046,72 x  0,00759 = 15,53 Damga Vergisi Kesintisi

2,46,72 – 15,53 = 2,031,19 TL aylık İşsizlik Sigortası Ödeneği

İşçinin son 3 yıldaki prim gün sayısı 1080 gün olduğu için işçi 10 ay işsizlik sigortasından yararlanacaktır.

2,031,19 x 10 ? 20,311,90 TL toplamda işsizlik sigortası ödeneği alacaktır.

 

SONUÇ

 

Çalışanlar ister ki her zaman iş güvencesi olsun ve işsizlikle karşılaşmak istemesin ancak bazen ekonomik koşullar ve bazen de ekonominin daralması gibi faktörler dikkate alınarak işverenler maliyetleri düşürmek amacıyla işçi çıkarmaya gitmektedirler. İşine son verilen bir işçi  çalıştığı işten ayrılıp yeni bir iş buluncaya kadar genelde uzun zamanlar alabilmektedir. İşsiz geçen bu süre içinde hem sosyal yönden ve hem de ekonomik yönden büyük kayıplara uğramaktadır.. bu kayıpları önlemede ve en aza düşürmede işsizlik sigortası ödeneği geçici olarak bir destek sağlamakta ve prim gün sayısına göre 6 ay ile 10 ay arasında değişmektedir.

 

Ülkemizdeki işsizlik sigortası uygulamaları Avrupa  ve dünya ülkelerinden çok geride kalmaktadır. Yararlanma koşulları ağır ve yapılan yardım kısıtlı kalmaktadır. Olması gereken ya hiçbir koşul getirmeden işsiz kalan tüm kişilere işsizlik yardımının yapılması ya da işsizlik sigortasından yararlanma süresinin artırılmasıdır. 

 Mehmet ERAY

[email protected]