İŞSİZLİK SİGORTASI HAKKINDA BİLİNMESİ GEREKEN KONULAR VE ÖRNEK
UYGULAMALAR
GİRİŞ
Çalışan işçinin iş sözleşmesi
kendi iradesi ve isteği dışında işveren tarafından sonlandırılması veya işten
çıkarılması durumunda sözleşmesi sonlandırılan işçinin bazı yasal hakları
meydana gelmektedir.Bu haklardan biri de koşulları uygun olması durumunda
işsizlik sigortasında başvuruda bulunup prim gün sayısı ve sigortalılık prim
gün sayısına göre belli süre ile işsizlik sigortası alarak yaşamını idame
etmesidir. İşte bu makale yazısında işsizlik sigortası ile ilgili aklımıza
takılan ve merak edilen tüm konuları ele alıp kısa ve anlaşılır bir şekilde
anlatmaya çalışacağım.
Bu makale yazısının sonunda şsizlik
sigortasının hesaplanması ile ilgili örnek uygulamayara yer vererek konunun
daha iyi anlaşılmasını sağlamaya çalışacağım. Bu makaleyi okuduğunuz zaman
artık kendi işsizlik sigortası parasını kendiniz rahatlıkla ve basit bir
şekilde hesaplayarak aylık işsizlik sigortası yardı tutarını, işsizlik
sigortasından kaç ay yararlanacağınızı ve toplamda ne kadar işsizlik sigortası
ödeneği alacağınızı rahatlıkla hesaplayabileceksiniz
1- İŞSİZLİK SİGORTASININ TANIMI
İşsizlik sigortası 4447 sayılı
kanuna göre işinden kendi istek ve rızası durumunda iş akdi sonlandırılan
çalışanın .çalışma süresi ve prim gün
sayısı dikkate alınarak belli bir süre yeni iş buluncaya kadar geçimini idame
etmeye yönelik bir sigorta türüdür..
2- İŞSİZLİK SİGORTASINDAN YARARLANMA KOŞULLARI
İşsizlik sigortasından
yararlanmak için:
1- Kendi istek ve kusuru dışında
işsiz kalmak
2- Hizmet sözleşmesinin son 120
gününün tam olarak SGK bildirilmiş olmak
3- Son üç yılda en az 600 gün
işsizlik sigortası priminin ödenmiş olmak
4- İş sözleşmesinin sona erme
tarihinden itibaren 30 gün içinde şahsen İŞKUR’a başvurda bulunmak veya
internet ortamında başvuruda bulunmak
3- İŞSİZLİK SİGORTASINA BAŞVURU ŞEKLİ
İşveren tarafından iş sözleşmesi
sonlandırılan çalışan 30 gün içinde şahsen veya internet ortamında işsizlik
sigortasından yararlanmak için İŞKUR’a başvuruda bulunur. Başvuru durumunda işinden
ayrılan kişinin İŞKUR’a kyadı yapılmaktadır. Eğer kaydı varsa gerekli
güncellemeler yapılmakta ayrıca işsiz kişiye; danışmanlık, işe yerleştirme ve
iş bulma ile mesleki eğitim gibi konularda hizmetler verilmektedir.
4- 120 GÜNDEN KESİNTİ SAYILMAYAN BAŞLICA DURUMLAR
Çalışanın hizmet sözleşmesinin
sonlandırıldığı tarihten geriye dönük son 120 günlük süre içinde aşağıda
sayılan durumlar nedeniyle hizmet akdi devam etmemekle birlikte işveren
tarafından prim yatırılması nedeniyle prim yatırılmayan bu süreler son 120 gün
değerlendirmesinde kesinti olarak dikkate alınmayacaktır. Son 120 günlük sürede
kesinti, olarak dikkate alınmayacak durumları şöyle sıralayabiliriz:
1- Hastalık
2- Ücretsiz izin
3- Aylıksız izin
4- Disiplin cezası
5- Gözaltına alınma
6- Hükümlülükle sonuçlanmayan
tutukluluk hali
7- Kısmi istihdam
8- Grev
8- Lokavt
9- Genel hayatı etkileyen olaylar
10- Ekonomik kriz
11- Doğal afet
12- Fesih tarihinde çalışmamış
13- Ev hizmetlerinde 30 günden az
çalıştırma
14- Kısa çalışma ödeneği
15- Yarım çalışma ödeneği
18 Ocak 2019 tarihi ve sonrasında
hizmet sözleşmesi sona erenler için aynı işverenle olup olmadığına
bakılmaksızın hizmet sözleşmesinin feshinden önceki son 120 günlük sürede hizmet
sözleşmesinin bulunmaması durumunda son 120 gün şartının sağlanması bakımından
yeterlidir.
5- İŞSİZLİK SİGORTASINA 30 GÜNLÜK SÜRE İÇİNDE BAŞVURUDA BULUNMAMASI
DURUMU
Kendi isteği dışında işsiz kalan
veya iş sözleşmesi işveren tarafından sonlandırılan işçi sözleşmenin
sonlandırıldığı tarihten başlamak üzere 30 gün içinde şahsen veya elektronik
ortamda internet üzerinden başvurması gerekmektedir. 30 günlük süre geçse dahi
işsizlik sigortasından yararlanılır. Ancak 30 günlük sürenin sonunda kaç gün geç
başvuruda bulunduysa geç başvuruda bulunduğu gün sayısı kadar işsizlik
ödeneğinden yararlanılacak süreden düşürülür..
6- İŞSİZLİK SİGORTASININ SÜRESİ
İşsizlik sigortası işçinin prim
gün sayısına bağlı olarak değişmektedir. Prim gün sayısına bağlı olarak
çalışana verilecek işsizlik sigortası 6 (Altı ) ay ile 10 (On) ay arasında
aşağıda yazılı olan prim gün sayısına göre değişmektedir.
600 gün primi olanlara 6 Ay (180 gün)
900 gün primi olanlara 8 Ay (240 gün)
1080 günden fazla primi olan 10
Ay (300 gün) yardım yapılmaktadır.
7- İŞSİZLİK SİGORTASINDAN YARARLANACAK KİŞİLERE SAĞLANACAK HİZMETLER
İşsizlik sigortasında yararlanmak
için yukarıda yer alan koşulları sağlayan kişilere İŞKUR tarafından aşağıdaki
hizmetler verilmektedir:
1- İşsizlik ödeneği
2- Genel sağlık sigortası
primleri
3- Yeni bir iş bulma
4- Meslek geliştirme ve mesleki
eğitimler konularında hizmertler
verilmektedir.
8- İŞSİZLİK SİGORTASI SÜRESİNCE SAĞLIK HİZMETİNDEN YARARLANMA
İşsizlik ödeneği alanlar kendisi
ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortası kapsamında olup,
işsizlik ödeneği ödenen günler için ilgililer adına sadece Genel Sağlık
Sigortası Primi İşsizlik Sigortası Fonundan ödenir.
9- İŞSİZLİK SİGORTASININ KESİLDİĞİ BAŞLICA DURUMLAR
1- İŞKUR tarafından işsiz kalan
kişiye teklif edilen bir işi haklı bir neden göstermeksizin reddetmesi
2- İşsizlik Ödeneği almaya devam ederken başka
bir işte çalıştığının tespit edilmesi
3- İşsizlik ödeneği alamaya devam
etmeleride bu süre içinde herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan yaşlılık
aylığı almaları
4- İŞKUR tarafından gönderilen
mesleki eğitimlere haklı bir neden göstermeden katılmaması durumlarında
işsizlik ödeneği
10- İŞSİZLİK SİGORTASININ HESAPLANMA ŞEKLİ
1- İşsizlik Ödeneğinin
hesaplanmasında prime esas brüt ücretler toplamı dikkate alınmaktadır.
2- Son dört ayın prime esas brüt
ücret toplamının ortalaması bulunur
3- Bulunan brüt aylık prime esas
kazanç tutarı üzerinden asgari brüt ücretin en az % 40 ve en çok %80 ni cdikate
alınmaktadır.
4- İşsizlik sigortası yardımı
brüt asgari ücretin % 80 geçmemektedir.
11- 2019 YILI İÇİN EN DÜŞÜK VE EN YÜKSEK İŞSİZLİK SİGORTASI TUTARI
1 Ocak 2019 ile 31 Aralık 2019
tarihleri arasında geçerli olan asgari brüt ücret 2,558,40 TL olup işsizlik
sigortası hesaplanırken asgari brüt ücret dikkate alınmaktadır. En düşük ve en
yüksek işsizlik yardımı şu şekilde hesaplanılır:
En düşük işsizlik sigortası
yardımı
2,558,40 x % 40 = 1,023,36 TL
En yüksek işsizlik sigortası
yardımı
2,558,40 x % 80 = 2,046,72 TL
12- İŞSİZLİK SİGORTASINDAN YAPILAN KESİNTİLER
İşsizlik ödeneğinde damga vergisi
dışında hiçbir kesinti yapılmaz.son dört aylık prime esas brüt kazancın aylık
ortalaması alınarak bu rakam üzerinden sadece 0,00759 tabş binde elli dokuz
oranında damga vergisi kesintisi yapılır.
13- İŞSİZLİK SİGORTASININ KESİNLEŞMESİ VE ÖDENME SÜRESİ
İşsizlik ödeneği başvuruları
izleyen ayın sonuna kadar sonuçlandırılır. İşsizlik ödeneği her ayın beşinde
işsizin kendisine ödenir.Ödeme tarihini öne çekmeye Aile Çalı9şma ve Sosyal
Hizmetler Bakanı yetkilidir
14- İŞSİZLİK SİGORTASININ ALINACAĞI YERLER
Sigortalı işsizler TC kimlik
Numaralı Nüfus Cüzdanı ile birlikte herhangi bir PTT Bank Şubesine başvurarak
işsizlik ödeneklerini alabilirler
15- TAHSİL EDİLMEYEN İŞSİZLİK SİGORTASININ DURUMU VE ZAMAN AŞIMI SÜRESİ
Altı ay süreyle işlem görmeyen
hesaplardaki ödenekler İşsizlik Sigortası Fonuna sigortalı
bazında emanet olarak
alınmaktadır. Beş yıllık süre iç,inde başvuran sigortalı işsizlere hak etmiş
oldukları işsizlik ödenekleri emanet hesaptan ödenmektedir. Beş yıllık süre
geçmesi durumunda ödeme işlem mahkeme kararıyla yapılabilmektedir.
16- İŞSİZLİK SİGORTASI SÜRESİCE İŞKURA BİLDİRİLECEK BAŞLICA DURUMLAR
İşsizlik ödeneği alan kişi
ödeneği aldığı süre içerisinde kendisi ile ilgili aşağıda meydana gelen bir
durumun gerçekleşmesi halinde bu durumu 15 gün içinde İŞKUR’ a bildirmesi veya
ALO 170 hattıyla bildirmesi gerekmektedir.
1- İkamet adresinin değişmesi
2- Herhangi bir sosyal güvenlik
kurumundan yaşlılık aylığı alması
3yetkili sağlık kuruluşunca
istirahatli görülmesi
4- Silahaltına alınması
5- Yurtdışına çıkılması
6- Bir iş bulup çalışmaya
başlaması
7- Mahkeme kararıyla işe iade
edilmesi
17- İŞSİZLİK SİGORTASININ HESAPLANMASI İLE İLGİLİ ÖRNEK UYGULAMALAR
ÖRNEK 1
Z Ticaret işletmesinde çalışan Bayan Fatma
Bulut’un iş sözleşmesi işveren tarafından sonlandırılmıştır. Fatma Bulut işsizlik sigortasından yararlanmak için
İŞKUR’a yasal süresi içinde başvuruda bulunmuştur. İşöinin asgari ücret ile
çalışmakta ve son 3 yıl içinde 600 gün primi bulunmaktadır.
Şimdi bu bilgilere göre Bayan
Fatma Bulut’un aylık işsizlik sigortasından alacağı yardım tutarını ve kaç ay
yardım alıp toplamda alacağı işsizlik
sigortası ödeneğini bulalım.
ÇÖZÜM
Bayan Fatma Bulut asgari ücretle
çalışmakta olup işsizlik sigortası hesaplamasında son dört ayın prime esas brüt
kazancı dikkate alındıoğına göre 2019 yılı için düşünürsek bu durumda asgari
ücret olan 2,558,40 TL üzerinde gerekli hesaplamaları yapacağız.
2,558,40 x % 40 = 1,023,36 TL
Damga Vergisi Matrahı
1,023,36 x 0,00759 = 7,77 TL
Kesilecek Damga Vergsi
1,023,36 – 7,77 = 1,015,59 Aylık
İşsizlik Ödeneği Tutarı
Prim gün sayısı son 3 yıl içinde
600 gün olduğu için 6 ay yararlanacaktır. Bu durumda
1,015,59 x 6 = 6,093,56 TL toplam
işsizlik ödeneği alacaktır.
ÖRNEK 2
X Ticaret İşletmesinde çalışan
Bay Hasan Okumuş’un iş sözleşmesi işveren tarafından sonlandırılmıştır. İşçi
yasal süresi içinde İŞKUR’a başvuruda bulunarak işsizlik sigortasından
yararlanmak istemiştir. İşçinin son 3 yıl içindeki prim gün sayısı 1080 dir.
İşçinin aylık brüt ücreti 8,000 TL dir. Bu bilgilere göre işsizlik
sigortasından aylık alacağı ödenek ile kaç ay ve toplam ne kadar işsizlik
sigortası ödeneği alacağını hesaplayalım.
ÇÖZÜM
8,000 x % 40 = 3,200 TL İşsizlik
Sigortası Matrahı
En yüksek işsizlik sigortası
yardımı
2,558,40 x % 80 = 2,046,72 TL
İşsizlik sigortası yardımı asgari
ücretin % 80’ni olan 2,046,72 TL’yi geçemeyeceğinden dolayı İşçinin işsizlik
sigortası hesaplaması 3,200 TL üzerinden değil de 2,046,72 TL üzerinden
hesaplanacaktır. Bu durumda
2,046,72 x 0,00759 = 15,53 Damga Vergisi Kesintisi
2,46,72 – 15,53 = 2,031,19 TL
aylık İşsizlik Sigortası Ödeneği
İşçinin son 3 yıldaki prim gün
sayısı 1080 gün olduğu için işçi 10 ay işsizlik sigortasından yararlanacaktır.
2,031,19 x 10 ? 20,311,90 TL
toplamda işsizlik sigortası ödeneği alacaktır.
SONUÇ
Çalışanlar ister ki her zaman iş
güvencesi olsun ve işsizlikle karşılaşmak istemesin ancak bazen ekonomik
koşullar ve bazen de ekonominin daralması gibi faktörler dikkate alınarak
işverenler maliyetleri düşürmek amacıyla işçi çıkarmaya gitmektedirler. İşine
son verilen bir işçi çalıştığı işten
ayrılıp yeni bir iş buluncaya kadar genelde uzun zamanlar alabilmektedir. İşsiz
geçen bu süre içinde hem sosyal yönden ve hem de ekonomik yönden büyük
kayıplara uğramaktadır.. bu kayıpları önlemede ve en aza düşürmede işsizlik
sigortası ödeneği geçici olarak bir destek sağlamakta ve prim gün sayısına göre
6 ay ile 10 ay arasında değişmektedir.
Ülkemizdeki işsizlik sigortası
uygulamaları Avrupa ve dünya
ülkelerinden çok geride kalmaktadır. Yararlanma koşulları ağır ve yapılan
yardım kısıtlı kalmaktadır. Olması gereken ya hiçbir koşul getirmeden işsiz
kalan tüm kişilere işsizlik yardımının yapılması ya da işsizlik sigortasından
yararlanma süresinin artırılmasıdır.
Mehmet ERAY
[email protected]