Kadınlar 3 emekli aylığı alabilir mi?
Değerli okurlar, bugün çift emekli aylığından ve bazı durumlarda kadınların 3 aylık alma hakkından bahsetmek istiyorum ve kimler çift emekli aylığı alabilir konusunu detaylı bir şekilde işleyeceğim. Sosyal güvenlik sisteminde özellikle kadınlara çift maaş hakkı tanınıyor. Çift maaş sadece emeklilere değil, dul ve yetimlere de sağlanan bir haktır. Dul kavramı her ne kadınlar için kullanılsa da erkeklere de dul kalıp 2. bir emekli aylığı bağlanabildiğini belirtmiş olalım. Çoğu kişi, aldığı maaşın kesilebileceği endişesiyle veya bilmediği için ikinci hatta üçüncü maaş hakkını aramıyor. Tabii bu 2 ve 3 maaşları alabilmek için bazı şartların yerine getirilmesi gerekmektedir.
İster erkek olsun ister bayan emekli hangi sigortalılığa (SSK, Bağkur, Emekli Sandığı) tabi olursa olsun, vefat eden eşinden dul aylığı yani ikinci bir maaş alıyor. Örneğin; kadın SSK emeklisi, eşi vefat etmiş Bağkur emeklisi ise dul aylığı alıyor. Vefat eden eş SSK veya Bağkurlu ise dul emekli eş, maaşın yüzde 50’sini, eş Emekli Sandığı’na tabi (memur) ise maaşın yüzde 75’ini alıyor.
KADINLAR BAZI DURUMLARDA 3 MAAŞ ALABİLİR
Emekli olan kadının bazen üç farklı emekli maaşı alma hakkı doğuyor. Hatta 01.10.2008 öncesi 3 ayrı eşten dolayı 3 ayrı dul aylığı alınabiliyordu. 2008 sonrası ise bu kanun değişti ancak bazı durumlarda yine 3 aylık alınabiliyor. Kendi çalışmasından dolayı SSK emeklisi olarak maaş alırken, Bağkur emeklisi kocasının vefatının ardından dul aylığı alan kadın, Emekli Sandığı’ndan emekli olmuş babasının vefatından sonra da yetim aylığı alabiliyor. Yani üç maaşa da hak kazanıyor.
DUL YETİM AYLIĞININ ALINMA DURUMLARI
1- Eşini kaybeden bir kişinin erkek veya kadın fark etmez, dul aylığı başka bir evlilik yapana ya da ölene kadar devam eder.
2- Baba veya annesini kaybeden bir erkek, 18 yaşına kadar kesintisiz, öğrenciliği devam ederse 25 yaşına kadar kesintisiz yetim aylığı almaya hak kazanır.
3- Eğer erkek çocuğunun çalışmasına engel olacak bir malul durumu mevcut ise o zaman yaşına bakılmaksızın ömür boyu yetim aylığı alabilir.
4- Baba veya annesini kaybeden bir kız çocuğu, evlenene kadar ve sigortalı bir işe girene kadar yaşı ne olursa olsun ömür boyu yetim aylığı alır. Evlenirse ya da bir işe girerse aylık kesilir. Boşandığında ya da işten ayrıldığında aylık yeniden kendisine bağlanır.
5- Hiçbir geliri, mal varlığı bulunmayan ve sigortalının ölmeden önce bakmakla yükümlü olduğu 65 yaş üzeri anne-babası, ölüm aylığı adı altında maaşa bağlanabilir.
Yetim aylığından kız çocuklarının faydalanabilmesi evli, bekar, dul çalışıp çalışmadığı çok önemlidir. Kız çocukları yaşları ne olursa olsun bekar, eşin vefatından dolayı dul veya boşanmışlarsa, çalışmıyor, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir ya da aylık almıyorsa yetim maaşı alabilirler.
Anne ya da babanın ölümü sonrası bağlanacak aylıklardan bir tanesinin 5434 (Emekli Sandığı) sayılı kanun kapsamında olması halinde yetim kız çocuklarına her iki aylık tamdan ödenecektir.
5510 sayılı kanuna göre kız çocuklarına anne ve babadan bağlanacak aylık;
A) Anne babanın ölümünün 30.09.2008 sonrası olması halinde
* ANNE (4A) BABA (4A) yani ikisi de SSK’lı ise yetim kız çocuğu çalışmamak ve emekli aylığı almamak kaydıyla yüksek aylığın tamamını düşük aylığında yarısını alır.
* ANNE (4B), BABA (4B) yani ikisi de BAĞKUR ise yetim kız çocuğu çalışmamak ve emekli maaşı almamak kaydıyla yüksek aylığın tamamı düşük aylığın yarısını alır.
* ANNE (4C), BABA (4C) yani ikisi de EMEKLİ SANDIĞI ise yetim kız çocuğu çalışmamak ve emekli maaşı almamak kaydıyla yüksek aylığın tamamı düşük aylığın yarısını alır.
ANNE veya BABA (4A veya 4B) BABA veya ANNE (4C) ise iki maaş da tam olarak alınır.
** Ölümlerden biri 1.10.2008 öncesi ise;
4/A (SSK) ise anne ve baba yüksek olan aylık tam, düşük aylığın yarısı
4/B (Bağkur) ise anne ve baba yüksek aylık tam, düşük olan aylığın yarısı
4/C (memur) ise anne ve baba tercih edilen aylık tam
** Ölümlerden ikisi de 1.10.2008 öncesi ise;
4/A (SSK) ise anne ve baba yüksek olan aylık tam düşük aylığın yarısı
4/B (Bağkur) ise anne ve baba yüksek olan aylık
4/C (Memur) ise anne ve baba tercih edilen aylık tam
* Ölümlerden biri 1.10.2008 öncesi Emekli Sandığı ve 4A SSK veya 4/B Bağkur ise iki tam aylık
* Ölümlerden biri 1.10.2008 öncesi EMEKLİ SANDIĞI ve EMEKLİ SANDIĞI ise tercih edilen aylık tam
* Ölümlerden biri 1.10.2008 öncesi ise Emekli Sandığı ve 4A veya 4B ise iki tam aylık
* Ölümlerden ikisi de 1.10.2008 öncesi Emekli Sandığı ve 4A veya 4B ise iki tam aylık
* Ölümlerden biri 1.10.2008 öncesi 4A veya 4B ve 4A veya 4B ise iki tam aylık
* Ölümlerden ikisi de 1.10.2008 öncesi ise 4A veya 4B ve 4A veya 4B ise iki tam aylık alırlar.
1479 sayılı kanun kapsamında yaşlılık aylığı almakta iken ölen sigortalının hak sahibi kızları için ölüm tarihine bağlı olarak değişen ölüm aylığı şartları bulunmaktadır. Vefat eden sigortalının vefat tarihinin 04.10.2000 öncesi veya 08.08.2001 ila 01.08.2003 tarihleri arasında olması halinde kız çocuklarına aylık bağlanabilmesi için kız çocuğunun gelirinin geçimi sağlayacak miktardan az olması, diğer bir ifade ile gelirleri toplamının brüt asgari ücretin altında olması gerekmektedir.
Not: 1479 sayılı kanun kapsamında yaşlılık aylığı almakta iken ölen sigortalının hak sahibi kızları için ölüm tarihine bağlı olarak değişen ölüm aylığı şartları Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 2018/427 esas, 2018/949 kararıyla değiştirilmiştir.
01.10.2008 tarihinden sonra vefat eden sigortalının yetim kızına sigortalılık statüsüne bakılmaksızın hem anne hem de babadan yetim aylığına hak kazanmaları halinde yüksek olan aylığın tam, düşük olan aylığın ise yarısı ödenir.
Mustafa İşcan
MİLLİGAZETE