Muhasebe standartlarında parasal ve parasal olmayan kalemler (Meltem Aköz)

Muhasebe standartlarında kalemler

VERGİ KANUNLARINDA VE MUHASEBE STANDARTLARINDA PARASAL VE PARASAL OLMAYAN KALEMLER

A) VERGİ KANUNLARINDA PARASAL VE PARASAL OLMAYAN KALEMLER

VUK Mükerrer Madde 298.e göre Malî tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetler Son 36 aylık Yİ-ÜFE artış oranı %100 den fazla ve Son 12 aylık Yİ-ÜFE artış oranı %10 dan fazlaysa ve her iki şart birlikte gerçekleşiyorsa enflasyon düzeltmesine tâbi tutulur. 

 Bu ihtimal dahilinde parasal ve parasal olmayan Kıymetlerin neler olduğunu inceleyelim.
“Parasal Kıymetler; Ulusal para değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı kalan ancak satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen kıymetlerdir.” (Kasa hesabı ya da bankadaki paralar gibi.)
“Parasal Olmayan Kıymetler; Ulusal para değerindeki değişmelere rağmen satın alma güçleri değişmeyen kıymetlerdir.” (İşletmenin arsa ve arazileri ya da demirbaşları gibi.)

Bilançodaki bir hesap grubunun niteliği, parasal olması ya da parasal olmaması bakımından genellikle aynıdır, ancak ana mantık olan satın alma gücünün değişip
değişmediğine bakarak belirlenir.

Daha basit bir anlatımla; bilanço kalemindeki tutar fiyatlar genel düzeyindeki artıştan (enflasyondan) önce 50 kg çeliği ifade edip, fiyatlar genel düzeyindeki artıştan (enflasyondan) sonra da 50 kg çeliği ifade ediyorsa, bu kalem parasal olmayan bir kalemdir. 
Örneğin Verilen avans malın teslim tarihine kadar fiyat artışından etkilenmeyip malın teslimini artı bir ödeme olmadan mümkün kılıyorsa bu avans kalemi parasal olmayan bir kalemdir. Verilen avans malın teslim tarihine kadar fiyat yükselmesinden etkilenip ve (teslim tarihinde) aynı malı satın alamıyor ve malın teslimi verilen bu avansla mümkün değilse bu avans kalemi satın alma gücünü kaybetmiştir ve parasal bir kalemdir.

328 Sıra Nolu VUK Genel Tebliği’nde düzeltilmesi gereken kalemleri şu şekilde ifade etmiştir; “Parasal kıymetlerin (parasal varlıklar ve parasal kaynakların) enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasına gerek yoktur. Zira mali tabloda görünen parasal kıymete ait değer, mali tablo tarihi itibarıyla o kıymetin satın alma gücünü de göstermektedir. Ancak mali tablonun enflasyonun etkilerinden arındırılması için, parasal olmayan kıymetlerin (parasal olmayan varlıklar ve parasal olmayan kaynakların) enflasyon düzeltmesine tabi tutulması gerekir. Mali tabloda görünen parasal olmayan kıymetlere ait değerler, mali tablo tarihi itibarıyla bu kıymetlerin satın alma gücünü gösteren değerler değildir, düzeltilmeleri icap eder.”
Genel Hatlarıyla parasal olmayan kalemlerin enflasyon düzeltmesi şu şekilde yapılır;