Sosyal Güvenlik ve Çalışma Hayatı Soru - Cevaplar

Sosyal Güvenlik ve Çalışma Hayatı Soru-Cevaplar 

Soru: Emekli olarak 4 yıl çalıştım. Haziran 2020’de ücretsiz izne çıkarıldım. Ücretsiz izinde geçen süre kıdem tazminatı süreme eklenir mi? Uğur K.

Cevap: İş kanununda kısa çalışma ödeneğinden yararlanılan sürelerin çalışanın kıdeminde hesaba katılıp katılmayacağı konusunda bir netlik yok. Bu konuda, hesaba katılacağı yönünde, geçmişte verilmiş bir yargı kararı var. O zamanın şartları ile bu zamanın şartları aynı değil. Ancak genel kanı hesaba katılmayacağı yönünde.


KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ ALAMAZSINIZ

Soru: 5 yıl özel okulda çalıştım. Pandemi nedeniyle kısa çalışma ödeneği alıyordum. Çalıştığım okul iş akdimi fes etmedi ve tekrar başvuru yapacağını söyledi. Tekrar kısa çalışma ödeneği alabilir miyim? Fatma K.

Cevap: Kısa çalışma ödeneği 31 Ekim tarihine kadar uzatıldı. Ancak dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlar kapsamında zorlayıcı sebep gerekçesiyle 30 Haziran’a kadar kısa çalışma başvurusunda bulunmuş olanlar kısa çalışma ödeneği almaya devam edecek. Eğer yeni başvuru yapılırsa ki, sizin durumunuzda kurumunuz yeniden başvuru yapmak durumunda, kısa çalışma ödeneğinden yararlanamazsınız.


ÇALIŞTIKÇA EMEKLİ MAAŞINIZ DÜŞER

Soru: 15 Eylül 1995 ilk sigortalılığa girişim oldu. 2008’e kadar 1774 günüm var ve 2008 sonrası 4000 den fazla günüm var. 5.750 günü doldurdum, 2032’de yaşı dolduracağım. Prim yatırmam emekli aylığımı düşürür mü? Metes T.

Cevap: Ne kadar maaş aldığınızı belirtmemişsiniz. 2008 sonrasında yapılan düzenleme ile çalışma süresi uzadıkça aylık bağlama oranı düşüyor ve 20 yılın üzerinde prim ödeyenler daha fazla prim ödüyor ama karşılığında emekli aylığı düşüyor. Bugün asgari ücret ve asgari ücretin biraz üzerinde maaşla çalışanlar emekli olmayıp, yüksek maaş alabilmek için daha fazla çalıştıklarında emekli maaşları düşüyor.


AYRILIRSANIZ KIDEM TAZMİNATI ALAMAZSINIZ

Soru: Matbaada 10 yıldır çalışıyorum. Matbaa küçülmeye gidiyor, işlerini başka bir matbaaya fason yaptırarak yoluna devam etmek istiyor. İşten ayrılsam tazminat alabilir miyim? Enes S.

Cevap: İşyerinizden kendi isteğiniz ile ayrılıp, kıdem tazminatına hak kazanmanın belli şartları var. Sizin durumunuzda işyeriniz çalışmaya devam etmenizi istiyor. Bun karşın kendi isteğiniz ile ayrılırsanız kıdem tazminatını alamazsınız; bu durumda tazminat alabilmeniz için işvereninizin sizi işten çıkarması gerekiyor.


PRİMİNİZİ YÜKSEK ÖDEMELİSİNİZ

Soru: 1996 SGK girişliyim. Primlerim işveren tarafından tavandan yatırıldı, emeklilik için yaşı bekliyorum. 1974 Ocak doğumluyum. Bugün kıdemimi alıp işten çıksam, başka bir sektörde işe başlasam ve SGK’yı düşük primden yatırsalar 7 sene sonra alacağım maaş düşer mi? Sinem B.

Cevap: 1999 tarihinden önce sigorta girişiniz olduğu için, 3600 prim günü doldurduysanız ve 15 yıl çalıştıysanız kendi isteğiniz ile ayrılıp, kıdem tazminatı alabilirsiniz. Başka bir iş yerinde çalışıp da primleriniz düşük yatırılırsa, emekli olduğunuzda emekli maaşınız düşer.


İŞVEREN TAZMİNATSIZ DA İŞTEN ÇIKARABİLİR

Soru: 2017 Temmuz’da, belediyede işe girdim. Şimdi tazminat vermeden işten çıkarma yapacaklar. Tazminat vermeden çıkarma olur mu? İş yerinde bir iki arkadaşla tartışmam oldu. Mustafa K.

Cevap: İş kanunu, işverenin, çalışanını, tazminatsız işten çıkarması için gerekli halleri madde madde sıralıyor. Bunların içinde çalışanın işini yapmaması, işyerinde huzursuzluk yaratması, hırsızlık gibi birçok neden var. Bunların dışında işveren, keyfi olarak çalışanı işten çıkartırsa, tazminatını da ödemek durumunda. Tazminatsız işten çıkartılırsanız hukuk yoluna başvurup, arabulucuya gidebilirsiniz. (Noyan Doğan, hurriyet.com.tr)


*** 

Soru: İşe ilk giriş tarihim 2003 yılı ve 4 bin 500 prim ödeme gün sayımı doldurmuş durumdayım. Bugün çalışmayı bırakırsam 58 yaşında emekli olabilir miyim? Seda S.

Cevap: Kadın 4/A’lılar için 2003 yılında ilk işe giriş tarihi olanların yaş nedeniyle emekliliklerinde 25 yılı ve 4 bin 500 prim ödeme gün sayısını doldurmaları halinde 58 yaşında emekli olabilirler. Bugün çalışmayı bırakırsanız 58 yaşında emekli olabilirsiniz.

BORÇLANARAK EMEKLİ OLABİLİRSİNİZ

Soru: Ticaret meslek lisesi okurken SSK numarası vermişlerdi ancak sigorta başlangıcı 11.09.1995 alınmış olsa da hiç gün yatmamış. Gün yatma işlemi 25.04.1999 tarihinde başlamış. Bu durumda emeklilik için başlangıç tarihi ne olacaktır? Ayrıca lisede okurken staj için çalıştığımız günleri borçlanabilir miyiz? Hasan S.

Cevap: Staj süreleri emeklilikten sayılmıyor. İlk işe başlama tarihinize göre 25 sigortalılık yılını ve 5975 prim gün sayısını doldurduğunuzda 58 yaşında emekli olabiliyorsunuz. Prim gün sayınız emeklilik için yetmiyorsa borçlanabilirsiniz.

25 YILLIK SÜREYİ DOLDURMANIZ GEREKİYOR

Soru: İşe başlama tarihim 12.07.1999. Emeklilik yasasının yürürlük tarihi ise 08.09.1999. Yasadan yaklaşık 2 ay önce işe başladığım için, erkek çalışan olarak, 58 yaşında emekli olmam gerekiyor. Ne zaman emekli olabilirim? İlkay Ü.

Cevap: 24 Kasım 1998 ila 7 Eylül 1999 arası ilk işe giriş tarihi olan erkek sigortalılar, 25 yıllık sigortalılık süresini tamamlayıp, 5975 gün prim ödediğinde 58 yaşında emekliliğe hak kazanıyor. Bu durumda siz de 58 yaşında emekli olabileceksiniz.

İŞTEN AYRILIRSANIZ İŞSİZLİK MAAŞI ALAMAZSINIZ

Soru: Nisan ayında işyeri adımıza kısa çalışma ödeneğine başvurmuş. Nisan ayında 7 gün sigortam yatmış, mayıs ayında hiç yatmamış. Haziran ayı henüz belli değil. İşten ayrılmak istiyorum, işsizlik ödeneği alabilir miyim? Hakhan Ö.

Cevap: Kısa çalışma ödeneği döneminde emeklilik için sigorta primleri ödenmez. Ancak kısa çalışma döneminde belirli bir süre çalışıyorsanız ve işveren de bu süre için size maaş ödüyorsa o günler için emeklilik priminiz yatar. Çalışmadığınız için priminiz de yatmamış. Kendiniz işten ayrılırsanız işsizlik maaşından yararlanamazsınız. İşverenin sizi işten çıkarması gerekir ancak işten çıkarma yasağı halen devam ettiğinden işveren de sizi işten çıkartamaz.

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ ÇALIŞANDAN KESİLMEZ

Soru: Kısa çalışma ödeneği alıyoruz ama işveren çalıştığımız için bizden kesiyor. Sigorta primimiz yatmıyor. Pandemi bitince yatıracağım diyor. Öyle olabilir mi, geriye dönük ödenebilir mi? Metin C.

Cevap: Kısa çalışma ödeneği devlet tarafından ödenir, dolayısıyla işveren bu paraları sizden kesemez. Sigorta priminin yatmaması doğal, çünkü kısa çalışma ödeneğinden emeklilik primleri ödenmez. Kısa çalışma ödeneği döneminde tüm ay tam mesai yapıyorsanız işverenin kalan maaşınızı ödemesi gerekir. Geriye dönük ödeme diye bir şey iş kanununda yok. Bu durumda işvereniniz kanuna aykırı davranıyor demektir. (Noyan Doğan https://www.hurriyet.com.tr)

***

BAĞKUR’DA EMEKLİLİK ŞARTLARI NASIL BELİRLENİYOR?

Soru: 15 Temmuz 1974 doğumluyum. Sigorta başlangıç tarihim 16 Kasım 1989. SSK’ya toplam 6050 gün prim ödemem var. 2 Kasım 2009’da Bağkurlu oldum. Bağkur’a da 3600 gün prim ödemem var. Bağkur’a prim ödemeye devam ediyorum. Ne zaman ve kaç yaşında emekli olabilirim? Hakan A

Cevap: Bağkur’da emekli olma şartlarını 1 Haziran 2002 tarihi itibarıyla prim ödeme gün sayısı belirliyor. Bu tarih itibarıyla ne kadar prim ödediğiniz ve askerlik durumunuz hakkında bilgi vermemişsiniz. Askerlik süreniz dışında, 18 yaşınızı doldurduğunuz 15 Temmuz 1992’den 1 Haziran 2002’ye kadar aralıksız prim ödediğinizi varsayarsak, emekli olmak için 25 tam yıl (9000 gün) prim ödeme ve 54 yaş şartlarına tabisiniz.

Prim ödemeniz yeterli olduğundan, Bağkurlu olmanızı gerektiren faaliyete son verip, bundan sonra prim ödemeseniz de 54 yaşınızı dolduracağınız 15 Temmuz 2028’de emekli olabilirsiniz. Askerlik tarihiniz ve süresi ile 1 Haziran 2002 itibarıyla prim ödeme gün sayınızı bildirmeniz halinde, sorunuza daha net cevap verebiliriz.


55 YAŞINDA RESEN EMEKLİLİĞE SEVK EDİLEN POLİSE AYLIK BAĞLANIR MI?

Soru: Bağkur başlangıcım 8 Eylül 1999’da oldu. 1998 yılında 8 ay olarak gerçekleştirdiğim askerliğimin borçlanmasını da yapmıştım. 2000 yılında da 9 aylık bir SSK borçlanmam var. 2001 yılı Haziran ayında polis oldum. Emeklilik tarihim hakkında bilgi verir misiniz? 1999’da başlangıcını yaptığım Bağkur'umu işlememiştim. Şimdi işlesem emekliliği öne çeker mi? Hakan S

Cevap: Emekli Sandığı’nda emekli olmak için 25 tam yıl fiili hizmet süresi ve 60 yaş şartlarına tabisiniz. Hak kazanacağınız yıpranma sürenizin toplamda 3 yılı geçmemek üzere, yarısı emeklilik yaşınızdan düşülecektir. Polis memuru olarak çalışmaya devam ettiğiniz sürece, 55 yaşınızı dolduracağınız tarihte yaş haddinden resen emekliye sevk edilirsiniz.

Bu durumda da resen emekliliğe sevk edildiğiniz tarihten itibaren emekli aylığınız bağlanır. Bağkur sürenizi 5434 sayılı kanunun ek 18’inci maddesi uyarınca birleştirmeniz ve emeklilik intibakınızda değerlendirilmesi gerekiyor. Birleştirme hizmet sürenizi artırır ancak emeklilik yaşınıza bir etkisi olmaz


YIPRANMA HANGİ YAŞTAN DÜŞECEK?

Soru: Uzman çavuşum. 4 Kasım 1988 doğumluyum. İlk işe başlama tarihim 20 Kasım 2007 ve 284 gün prim ödemem var. 2011 yılında 450 gün askerlik yaptım. Memuriyete giriş tarihim ise 16 Ekim 2014 ve halen çalışıyorum. Bilindiği üzere uzman çavuşlar 52 yaşına kadar görev yapabiliyor. Akabinde ilişkileri kesilip şartları karşılayanlar emekli ediliyor, karşılamayanlar ise sivil memuriyete geçiriliyor.

Fiili hizmetimi de hesaplayıp, bana uzman çavuşluktan emekli olup olamayacağımı söyleyebilir misiniz? 52 yaşına kadar emekliliğim yetişecek midir? Fiili hizmet süresi hangi yaştan düşülecektir? Halis Y

Cevap: 5510 sayılı kanuna göre ilk defa 4/C sigortalısı olarak emeklilik için 25 tam yıl fiili hizmet süresi ve 60 yaş şartlarına tabisiniz. Hak kazanacağınız yıpranma sürenizin toplamda 3 yılı geçmemek üzere yarısı emeklilik yaşınızdan düşülecektir.

Uzman çavuşluk görevinizin sona ereceği 52 yaşınızı dolduracağınız tarihe kadar 6 yıldan fazla yıpranmaya hak kazanacağınızdan, uzman çavuşluktan sonra atanacağınız kamu görevinden 57 yaşınızı dolduracağınız 4 Kasım 2045 tarihinde emekli olabilirsiniz. Yıpranma süreniz emeklilik yaşınız olan 60 yaştan düşülecektir.


PRİM 9000 GÜNE TAMAMLANACAK

Soru: 1973 doğumluyum. Temmuz 1997’de SSK’lı oldum ve 120 gün prim ödedim. 2012 yılı Ocak ayında başlayan sigortamla da 1080 gün prim ödemem var. 24 Kasım 2015’ten beri de şehit yakını olarak adliyede hizmetli kadrosundan memur olarak çalışmaktayım. 1993-1995 arası 18 ay askerlik yaptım. Ne zaman emekli olurum? Cafer K

Cevap: Askerlik sürenizi borçlanıp ara vermeden çalışarak prim ödemenizi sürdürmeniz halinde, priminizi 9000 güne tamamlayacağınız tarihte emekli olabilirsiniz (ara vermeden çalışmanızı sürdürmeniz halinde 2036 yılı Ocak ayı sonunda).

1574 GÜN DAHA PRİM ÖDENECEK 58 YAŞ DA DOLACAK

Soru: Sigorta başlangıç tarihim 30 Ağustos 1995. Toplam 2016 gün prim ödemem var. 4/A bünyesindeyim. Kaç yılında emekli olabilirim? Funda S

Cevap: Doğum tarihinizi bildirmemişsiniz. 3809 gün daha prim ödeyerek, toplam priminizi 5825 güne tamamlayacağınız tarihte 52 yaşınızı da doldurmanız şartıyla emekli olabilirsiniz. Yaş haddinden emekli olmak için 15 yıl sigortalılık süresi, 3600 gün prim ödeme ve 58 yaş şartlarına tabisiniz. 1584 gün daha prim ödeyerek, priminizi 3600 güne tamamlayacağınız tarihte 58 yaşınızı da doldurabilirseniz emekli olabilirsiniz. Dolduramıyorsanız da 58 yaşınızı bitireceğiniz tarihte emekli olmanız da mümkün.


İHYA İÇİN ALINAN BEDELİN KANUNİ FAİZİYLE GERİ ÖDENMESİ GEREKİYOR

Soru: 20 Temmuz 1970 doğumluyum. Eylül 1988- Ekim 2000 yılları arasında 12 yıl hava kuvvetlerinde astsubay olarak görev yaptım. Hizmet birleştirmesi istediğimde, görevden ayrılırken sigorta keseneklerimi toplu halde aldığım için ihya etmem istendi.

Ayrıca okul ile birlikte 13 yıl 1 ay gözüken hizmet süremi, yıpranma ile birlikte 15 yıl 3 ay olarak bildirdiler. İhya hesaplaması sonucu ne kadar para ödemem gerekiyor? Ne zaman emekli olabilirim? Uğur E

Cevap: Sosyal güvenlik kurumlarına tabi olarak geçen hizmetlerin birleştirilmesi hakkındaki 2829 sayılı kanunun ‘Hizmetlerin İhyası Başlıklı’ 5’inci maddesi şu hükmü içeriyor; “Bir kurumla ilişiği kesildikten sonra diğer kurumlardan birinde sigortalı olanların, önceki kurumlarda birikmiş prim ve kesenekleri geri verilmez ve toptan ödemeleri yapılmaz. Ancak; a) Kesenek, prim veya toptan ödemelerini aldıktan sonra diğer kurumlardan birinde sigortalı olanlar aldıkları paraları;

1. İstekleri üzerine aylık bağlanacak olanların, istek tarihinden en az 6 ay önce,

2. Malullük veya ölüm, 60 yaşın doldurulması, Emekli Sandığı’na tabi görevlerden kurumlarınca resen veya yaş haddinden emekliye sevk edilme nedenleriyle görevleri ile ilgileri kesilenlerin, görevlerinden ayrıldıkları tarihten itibaren 6 ay içinde, (değişik: 24/8/2000-KHK-616/65 md.) kendileri veya hak sahipleri tarafından aldıkları kuruma, o kurumun kendi mevzuatına göre hesaplanan tutarını,

b) Kesenek, prim iadesi veya toptan ödeme hakkı doğduğu halde paraları zamanaşımına uğrayanların, zamanaşımına uğrayan paraları faizsiz olarak (a) bendinde yazılı süreler içinde kendileri veya hak sahipleri tarafından ilgili kuruma, toptan ödedikleri takdirde bunların da bu hizmetleri 4’üncü madde gereğince birleştirilir...”

Bu hükme göre; aldığınız emekli keseneklerinizi, aldığınız tarihten ödeyeceğiniz tarihe kadar hesaplanacak olan kanuni faiziyle birlikte geri ödemeniz halinde, hizmet sürenizi tekrar kazanabilirsiniz. Ancak hizmetlerinizi ihya etmek için, sigortalı bir işte çalışmanız ve emekli olacağınız tarihten en az 6 ay önce başvuru yapmanız gerekiyor. Sorunuzdaki, ‘hizmet birleştirmesi istediğimde.’ ibarenizden, sigortalı çalışmanız olduğu anlaşılıyor.

Şayet SSK’ya 1259 günden fazla prim ödemeniz yoksa, 15 yıl fiili hizmet süreniz olduğundan, bundan sonra da herhangi bir sigortalılık statüsünden prim ödemezseniz, 61 yaşınızı dolduracağınız 20 Temmuz 2031 tarihinde Emekli Sandığı’ndan emekli olabilirsiniz.

Şayet memuriyetten sonra SSK’ya 1260 gün veya daha fazla prim ödemeniz varsa, SSK’dan emekli olmak için 25 yıl sigortalılık süresi, 5300 gün prim ödeme ve 49 yaş şartlarına tabi olursunuz. Bu durumda emekli olmak için aranan şartları sağladığınızdan yukarıdaki madde hükmünce ihya tarihinden itibaren 6 ay sonra emekli olabilirsiniz.


ALMANYA’DA ÇALIŞMAYA BAŞLAYANIN EMEKLİ AYLIĞI KESİLİR Mİ?

Soru: 2008 öncesi çalışan ve şimdiki adıyla 4/C kapsamında emekli bir memurun, 2019 yeni SGK genelgesi hükümleri doğrultusunda, Almanya’da çalışması mümkün mü? Çalışması halinde emekli maaşı kesilir mi? NURTEN

Cevap: Türkiye’deki hizmetleri ve Türkiye’de geçen borçlanma kapsamındaki sürelerini borçlanarak emekli olan Emekli Sandığı emeklisinin, Almanya’da çalışması halinde emekli aylığı kesilmez. Ancak yurtdışı borçlanması yaparak Emekli Sandığı emeklisi olanların emekli aylıkları Almanya’da çalışmaları halinde kesilir. (EKREM SARISU, POSTA GAZETESİ)