Uluslararası Faizsiz Finans Standartları

MELTEM AKÖZ Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

ULUSLARARASI FAİZSİZ FİNANS STANDARTLARI

MELTEM AKÖZ

Serbest Muhasebeci Mali Müşavir 

[email protected]


İslami  bankalar,  katılım  bankaları  veya  diğer faizsiz finansal kurumlar faizsiz ve İslami esaslara  uygun  işlem  yapmaktadırlar. Bu işlemlerin biçim ve öz bakımından faizsiz finans ilke ve kurallarına uyduğunun gösterilmesi, muhasebe ve finansal raporlama için ortak bir çerçeve oluşturmak ve İslami finans kurumlarının finansal tablo kullanıcılarına bu finansal tablolara dair güveni artırmak için AAOIFI Faizsiz Finans Standartları’nı yayımlamıştır.

 

Faizsiz Finans Kuruluşları Muhasebe ve Denetleme Kurumu - AAOIFI KİMDİR?

"Faizsiz Finans Kuruluşları Muhasebe ve Denetleme Kurumu” (AAOIFI) , İslami finans kurumları, katılımcıları ve tüm sektör için Şeriat standartlarını korumak ve desteklemek amacıyla kurulan, 26 Şubat 1990 tarihinde Cezayir'de İslami finans kurumları tarafından imzalanan Ortaklık Anlaşması uyarınca kurulmuştur . Daha sonra 27 Mart 1991'de Bahreyn'de tescil edildi ve Bahreyn merkezli, kar amacı gütmeyen bir organizasyon olarak  “İslami finans kurumları için muhasebe ve denetim standartlarını hazırlamak, yayınlamak ve yorumlamak gözden geçirmek ve değiştirmek” görevini üstlenmiştir.

 

AAOIFI’nin Faizsiz Finans Standartları Kitabı

Daha önce TKBB’nin öncülüğünde gerçekleşen proje ile AAOIFI’nin 2015 tarihli 58 Standartını içeren "Faizsiz Finans Standartları" adlı kitabı tercüme edilerek Türkçe'ye kazandırılmıştı. Standartların tüm çeviri süreci ise İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi’nin koordinasyonuyla yürütülmüştür.  http://www.tkbb.org.tr/documents/Yonetmelikler/FAIZSIZ-FINANS-STANDARTLARI.pdf 

 

Faizsiz Finans Standartları Kamu Gözetimi Kurumu sorumluluğundadır

“2019 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı” içerisinde yer alan 221 no.lu tedbir uyarınca “faizsiz finans alanında yayımlanan uluslararası standartların mevzuatımıza kazandırılması” görevi Kamu Gözetimi Kurumu sorumluluğundadır. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/10/20181027M1-1.pdf 

Kamu Gözetimi Kurumu ile İslami Finans Kuruluşları Muhasebe ve Denetim Kuruluşu (AAOIFI) arasında 27 Eylül 2017 tarihinde Faizsiz Finans sektörüne ilişkin muhasebe, denetim, etik ve yönetişim standartlarının mevzuatımıza kazandırılması amacıyla bir telif anlaşması imzalanmıştır.

Bu kapsamda standartlar Türkçe’ye çevrilerek mevzuatımıza kazandırmak için Kavramsal Çerçeve, Genel Sunum ve Açıklama, Mudârebe, Müşâreke Finansmanı, Selem ve Paralel Selem, Zekât, İstisna’ ve Paralel İstisna’, Murâbaha ve Diğer Vadeli Satışlar standartlarına ilişkin taslak metinler 05/11/2018 tarihinde KGK internet sitesinde yayınlanmıştır.

 

Faizsiz Finans Standartları

FFMS 3: Mudârebe (Emek-sermaye ortaklığı - trustfinancing) Bir tarafın sermaye, diğer tarafın emek koyduğu kâr ortaklığıdır. Yani emek sermaye ortaklığı demektir. Yatırım hesabı sahiplerinin fon sağlayıcı olarak, katılım bankalarının ise Mudârib (sermayeyi kullanan) olarak hareket etmesiyle yürütülebilir. Sermaye sahibine"rabbü'l-mâl", işletmeciye ise "mudarib" denir.

Katılım Bankalarında açılan, Katılım bankalarının en önemli fon kaynağı olan  katılma hesaplarına (ParticipationAccount, el-Hisâbu’lİstismârî) fon yatıranlarla banka arasında mudârebe (ortaklık) meydana gelmektedir. Banka bu fonu faizsiz ticâri işlemlerde değerlendirir. Ticaretten kaynaklanan kâr ya da zarara hesap sahibi ve banka ortaktır.

FFMS 4: Müşâreke Finansmanı : (Kar-zarar ortaklığı /Partnershipfinancing)Mudarabada bir taraftan sermaye, diğer taraftan emek konurken; müşarakada taraflar hem emek hem sermayelerini bir araya getirmektedir. Müşaraka ya da sermayeye dayalı ortaklık, belirli bir yatırımın veya faaliyetin finansmanını sağlamak amacıyla, taraflardan biri banka olmak şartıyla iki veya daha fazla tarafın, sözleşme hükümlerine göre genellikle tüzel kişiliği bulunmayan adi ortaklık niteliğinde bir ortaklık kurduğu, yatırımın sonuçlanmasından sonra kar ve zararın katılma payları oranında paylaşıldığı bir faaliyet türüdür.

Bankalar inşaat projeleri ve sanayi finansmanı ve benzeri finansman taleplerini muşaraka sözleşmesiyle karşılar.

 

FFMS 7: Selem ve Paralel Selem :

Selem: Bir malın belirlenen koşullara göre peşin ödemeyle ileride teslim alınmak üzere satın alınması veya peşin ödemeyle ileride teslim edilmek üzere satılmasıdır (Forward sözleşmelerine benzemektedir.)

Paralel Selem: Satıcının(Müsellim İleyh’in) yükümlülüğünü yerine getirmek için Müsellim (Satın alan) sıfatı ile önceki bir Selem sözleşmesinden olan alacaklarına dayandırdığı bir Selem sözleşmesidir. İkinci Selem sözleşmesinin yerine getirilmesi ilk sözleşmenin yerine getirilmesine bağlı olamaz.

Katılım bankası selem sözleşmesini altın, petrol, buğday, mısır ve bakır gibi fiyatı standartlaşan emtia üzerine yapabilir, bu emtiayı selem sözleşmesiyle alıp piyasada satabilir. Banka selem sözleşmesiyle aldığı malı riskini korumak için aynı anda başka bir selem sözleşmesiyle satıyorsa bu ikinci selem sözleşmesine parelel selem denir.

 

FFMS 9: Zekât :

Zekatstandartıkatılım bankaları ile faizsiz finans kuruluşlarının finansal tablolarında Zekâtın açıklanmasına ilişkin muhasebe kurallarını belirler

Katılım bankaları ile faizsiz finans kuruluşları ayrı bir hukuki tüzel kişilik olduğu için katılım bankaları ile faizsiz finans kuruluşlarının ortakları bu tüzel kişilikten dolayı zekat mükellefidirler.

Katılım bankasının, mevzuatın, ana sözleşmesinin ya da yönetmeliklerinin öngördüğü durumlarda ya da ortaklar genel kurulunun Zekât yükümlülüğünü yerine getirmesini öngören bir karar aldığı durumda Zekât ödeme yükümlülüğü vardır. Katılım bankasının Zekât ödeme yükümlülüğünün bulunmadığı durumlarda ortakların  Zekât yükümlülüklerini bankanın yerine getirmesini istemesi durumunda da Zekât ödeme yükümlülüğü vardır.

Katılım bankaları ile faizsiz finans kuruluşlarının malvarlığı bir bütün olarak ele alınır ve finansal tablolarında zekat matrahı hesaplanır.

Bu standart, Zekât matrahının belirlenmesi için “Net Varlıklar Yöntemi” ve “Yatırılmış Net Fonlar” yöntemini tanımlar.

 

FFMS 10: İstisna’ ve Paralel İstisna’ :

İstisna’: Alıcı(Müstasni’) ve satıcı(sâni’) arasında bir satış sözleşmesi olup, satıcıalıcı tarafından verilen bir siparişe dayanarak, belirtilen özelliklere göre mesnu’ üreterek veya başka türlü edinerek bunu alıcıya önceden anlaşılan bir bedelden ve ödeme yönteminden satmayı taahhüt eder. Ödeme işlem tarihinde, taksitler halinde veya ileri bir vadede gerçekleştirilebilir. İstisna’ sözleşmesinin bir koşulu olarak satıcı hammadde ya da işçiliği sağlamak zorundadır.

Paralel İstisna’ :Satın alanın (Müstasni’) sözleşmeye mesnu’nun satıcı (sâni’) tarafından üretilmesi şartını koymaması durumunda, satıcı (sâni’) bu sözleşmeden kaynaklı yükümlülüklerini yerine getirmek için ikinci bir İstisna’ sözleşmesi yapabilir. Söz konusu ikinci sözleşmeye paralel İstisna’ denir.

İstisna siparişe dayalı satın almadır, gelecekte üretilecek bir malın satılmasıdır. Örneğin maketten satış konut projeleri istisna sözleşmesiyle gerçekleştirilir. Örneğin bir banka  kar  amaçlı  bir inşaat  işlemini  yüklenebilir  ve altyükleniciye paralel istisna sözleşmesiyle inşa  işlemini bir  firmaya  taşere edebilir.

 

FFMS 28: Murâbaha ve Diğer Vadeli Satışlar :Malların maliyetinin üzerine kâr eklenerek önceden anlaşılan şekilde satılmasıdır.Yani bir malı peşin alıp vadeli satmaktır. Murâbaha satışı iki türlüdür: İlk türde katılım bankası malları satın alır ve herhangi bir müşteriden satın alma sözü almadan bu malları satışa sunar. İkinci türde ise; katılım bankası müşteri tarafından sipariş edilen bir malı üçüncü bir taraftan satın alır ve sonrasında bu malı söz konusu müşteriye satar. İkinci durumda, katılım bankası sadece müşterinin malları kendisinden alma sözü vermesinden sonra söz konusu malları satın alır. Yani katılım bankaları kredilerini müşteriye değil doğrudan satıcıya ödemektedir.Tüketici finansmanı (konut ve araç kredileri ) ve kredi kartı ürünlerinde işlemlerini murabaha akdi ile yürütür.

Diğer Yazıları

-Net İşletme Sermayesi Şirket Değerini Belirler 

-Dönem Sonunda Tescil Edilmeyen Sermaye Avanslarının Durumu

-Nakit Sermaye Artışı Faiz İndirimine Dair Soru-Cevaplar

-Sermayenin Tamamlanması Kapsamında Sermaye Avanslarının Durumu

-Yatırım projelerinde pratik karlılık analizi  

-CDS, (Credit Default Swap) Nedir? 

-Enflasyon düzeltmesi (Muhasebesi) gelmesi için şartlar oluşuyor mu?