ULUSLARARASI
FAİZSİZ FİNANS STANDARTLARI
MELTEM AKÖZ
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
[email protected]
İslami bankalar, katılım
bankaları veya diğer faizsiz finansal kurumlar faizsiz ve
İslami esaslara uygun işlem
yapmaktadırlar. Bu işlemlerin biçim ve öz bakımından faizsiz finans ilke
ve kurallarına uyduğunun gösterilmesi, muhasebe ve finansal raporlama için
ortak bir çerçeve oluşturmak ve İslami finans kurumlarının finansal tablo
kullanıcılarına bu finansal tablolara dair güveni artırmak için AAOIFI Faizsiz
Finans Standartları’nı yayımlamıştır.
Faizsiz
Finans Kuruluşları Muhasebe ve Denetleme Kurumu - AAOIFI KİMDİR?
"Faizsiz Finans
Kuruluşları Muhasebe ve Denetleme Kurumu” (AAOIFI) , İslami finans kurumları, katılımcıları ve tüm sektör için
Şeriat standartlarını korumak ve desteklemek amacıyla kurulan, 26 Şubat 1990
tarihinde Cezayir'de İslami finans kurumları tarafından imzalanan Ortaklık
Anlaşması uyarınca kurulmuştur . Daha sonra 27 Mart 1991'de Bahreyn'de tescil
edildi ve Bahreyn merkezli, kar amacı gütmeyen bir organizasyon olarak “İslami
finans kurumları için muhasebe ve denetim standartlarını hazırlamak, yayınlamak
ve yorumlamak gözden geçirmek ve değiştirmek” görevini üstlenmiştir.
AAOIFI’nin
Faizsiz Finans Standartları Kitabı
Daha önce TKBB’nin öncülüğünde gerçekleşen proje ile
AAOIFI’nin 2015 tarihli 58 Standartını içeren "Faizsiz Finans Standartları" adlı kitabı tercüme edilerek
Türkçe'ye kazandırılmıştı. Standartların tüm çeviri süreci ise İstanbul
Sabahattin Zaim Üniversitesi’nin koordinasyonuyla yürütülmüştür. http://www.tkbb.org.tr/documents/Yonetmelikler/FAIZSIZ-FINANS-STANDARTLARI.pdf
Faizsiz
Finans Standartları Kamu Gözetimi Kurumu sorumluluğundadır
“2019 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı” içerisinde yer
alan 221 no.lu tedbir uyarınca “faizsiz
finans alanında yayımlanan uluslararası standartların mevzuatımıza kazandırılması”
görevi Kamu Gözetimi Kurumu sorumluluğundadır. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/10/20181027M1-1.pdf
Kamu Gözetimi Kurumu ile İslami Finans Kuruluşları Muhasebe
ve Denetim Kuruluşu (AAOIFI) arasında 27 Eylül 2017 tarihinde Faizsiz Finans
sektörüne ilişkin muhasebe, denetim, etik ve yönetişim standartlarının
mevzuatımıza kazandırılması amacıyla bir telif anlaşması imzalanmıştır.
Bu kapsamda standartlar Türkçe’ye çevrilerek mevzuatımıza
kazandırmak için Kavramsal Çerçeve,
Genel Sunum ve Açıklama, Mudârebe, Müşâreke Finansmanı, Selem ve Paralel Selem,
Zekât, İstisna’ ve Paralel İstisna’, Murâbaha ve Diğer Vadeli Satışlar
standartlarına ilişkin taslak metinler 05/11/2018 tarihinde KGK internet
sitesinde yayınlanmıştır.
Faizsiz
Finans Standartları
FFMS 3:
Mudârebe (Emek-sermaye ortaklığı - trustfinancing) Bir tarafın
sermaye, diğer tarafın emek koyduğu kâr ortaklığıdır. Yani emek sermaye
ortaklığı demektir. Yatırım hesabı sahiplerinin fon sağlayıcı olarak, katılım
bankalarının ise Mudârib (sermayeyi kullanan) olarak hareket etmesiyle
yürütülebilir. Sermaye sahibine"rabbü'l-mâl", işletmeciye ise
"mudarib" denir.
Katılım Bankalarında açılan, Katılım bankalarının en önemli
fon kaynağı olan katılma hesaplarına (ParticipationAccount, el-Hisâbu’lİstismârî) fon yatıranlarla banka arasında mudârebe
(ortaklık) meydana gelmektedir. Banka bu fonu faizsiz ticâri işlemlerde
değerlendirir. Ticaretten kaynaklanan kâr ya da zarara hesap sahibi ve banka
ortaktır.
FFMS 4:
Müşâreke Finansmanı : (Kar-zarar
ortaklığı /Partnershipfinancing)Mudarabada bir taraftan sermaye, diğer
taraftan emek konurken; müşarakada taraflar hem emek hem sermayelerini bir
araya getirmektedir. Müşaraka ya da sermayeye dayalı ortaklık, belirli bir
yatırımın veya faaliyetin finansmanını sağlamak amacıyla, taraflardan biri
banka olmak şartıyla iki veya daha fazla tarafın, sözleşme hükümlerine göre genellikle
tüzel kişiliği bulunmayan adi ortaklık niteliğinde bir ortaklık kurduğu,
yatırımın sonuçlanmasından sonra kar ve zararın katılma payları oranında
paylaşıldığı bir faaliyet türüdür.
Bankalar inşaat projeleri ve sanayi finansmanı ve benzeri finansman taleplerini muşaraka sözleşmesiyle karşılar.
FFMS 7: Selem ve Paralel Selem :
Selem: Bir
malın belirlenen koşullara göre peşin ödemeyle ileride teslim alınmak üzere
satın alınması veya peşin ödemeyle ileride teslim edilmek üzere satılmasıdır
(Forward sözleşmelerine benzemektedir.)
Paralel
Selem: Satıcının(Müsellim İleyh’in) yükümlülüğünü yerine getirmek
için Müsellim (Satın alan) sıfatı ile önceki bir Selem sözleşmesinden olan
alacaklarına dayandırdığı bir Selem sözleşmesidir. İkinci Selem sözleşmesinin
yerine getirilmesi ilk sözleşmenin yerine getirilmesine bağlı olamaz.
Katılım bankası selem sözleşmesini altın, petrol, buğday,
mısır ve bakır gibi fiyatı standartlaşan emtia üzerine yapabilir, bu emtiayı
selem sözleşmesiyle alıp piyasada satabilir. Banka selem sözleşmesiyle aldığı
malı riskini korumak için aynı anda başka bir selem sözleşmesiyle satıyorsa bu
ikinci selem sözleşmesine parelel selem denir.
FFMS 9:
Zekât :
Zekatstandartıkatılım bankaları ile faizsiz finans
kuruluşlarının finansal tablolarında Zekâtın açıklanmasına ilişkin muhasebe
kurallarını belirler
Katılım bankaları ile faizsiz finans kuruluşları ayrı bir
hukuki tüzel kişilik olduğu için katılım bankaları ile faizsiz finans
kuruluşlarının ortakları bu tüzel kişilikten dolayı zekat mükellefidirler.
Katılım bankasının, mevzuatın, ana sözleşmesinin ya da
yönetmeliklerinin öngördüğü durumlarda ya da ortaklar genel kurulunun Zekât
yükümlülüğünü yerine getirmesini öngören bir karar aldığı durumda Zekât ödeme
yükümlülüğü vardır. Katılım bankasının Zekât ödeme yükümlülüğünün bulunmadığı
durumlarda ortakların Zekât
yükümlülüklerini bankanın yerine getirmesini istemesi durumunda da Zekât ödeme yükümlülüğü vardır.
Katılım bankaları ile faizsiz finans kuruluşlarının
malvarlığı bir bütün olarak ele alınır ve finansal tablolarında zekat matrahı
hesaplanır.
Bu standart, Zekât matrahının belirlenmesi için “Net
Varlıklar Yöntemi” ve “Yatırılmış Net Fonlar” yöntemini tanımlar.
FFMS
10: İstisna’ ve Paralel İstisna’ :
İstisna’:
Alıcı(Müstasni’) ve satıcı(sâni’) arasında bir satış sözleşmesi olup,
satıcıalıcı tarafından verilen bir siparişe dayanarak, belirtilen özelliklere
göre mesnu’ üreterek veya başka türlü edinerek bunu alıcıya önceden anlaşılan
bir bedelden ve ödeme yönteminden satmayı taahhüt eder. Ödeme işlem tarihinde,
taksitler halinde veya ileri bir vadede gerçekleştirilebilir. İstisna’
sözleşmesinin bir koşulu olarak satıcı hammadde ya da işçiliği sağlamak
zorundadır.
Paralel
İstisna’ :Satın alanın (Müstasni’) sözleşmeye mesnu’nun satıcı (sâni’)
tarafından üretilmesi şartını koymaması durumunda, satıcı (sâni’) bu
sözleşmeden kaynaklı yükümlülüklerini yerine getirmek için ikinci bir İstisna’
sözleşmesi yapabilir. Söz konusu ikinci sözleşmeye paralel İstisna’ denir.
İstisna siparişe dayalı satın almadır, gelecekte üretilecek
bir malın satılmasıdır. Örneğin maketten satış konut projeleri istisna
sözleşmesiyle gerçekleştirilir. Örneğin bir banka kar
amaçlı bir inşaat işlemini
yüklenebilir ve altyükleniciye paralel
istisna sözleşmesiyle inşa işlemini
bir firmaya taşere edebilir.
FFMS
28: Murâbaha ve Diğer Vadeli Satışlar :Malların maliyetinin üzerine
kâr eklenerek önceden anlaşılan şekilde satılmasıdır.Yani bir malı peşin alıp
vadeli satmaktır. Murâbaha satışı iki türlüdür: İlk türde katılım bankası
malları satın alır ve herhangi bir müşteriden satın alma sözü almadan bu
malları satışa sunar. İkinci türde ise; katılım bankası müşteri tarafından
sipariş edilen bir malı üçüncü bir taraftan satın alır ve sonrasında bu malı
söz konusu müşteriye satar. İkinci durumda, katılım bankası sadece müşterinin
malları kendisinden alma sözü vermesinden sonra söz konusu malları satın alır.
Yani katılım bankaları kredilerini müşteriye değil doğrudan satıcıya
ödemektedir.Tüketici finansmanı (konut ve araç kredileri ) ve kredi kartı
ürünlerinde işlemlerini murabaha akdi ile yürütür.
Diğer Yazıları
-Net İşletme Sermayesi Şirket Değerini Belirler
-Dönem Sonunda Tescil Edilmeyen Sermaye Avanslarının Durumu
-Nakit Sermaye Artışı Faiz İndirimine Dair Soru-Cevaplar
-Sermayenin Tamamlanması Kapsamında Sermaye Avanslarının Durumu
-Yatırım projelerinde pratik karlılık analizi
-CDS, (Credit Default Swap) Nedir?
-Enflasyon düzeltmesi (Muhasebesi) gelmesi için şartlar oluşuyor mu?