Öncelikle bütün okuyuculara iyi seneler.

2019 yılında dijital işlem vergisi, değerli konut vergisi, konaklama vergisi, turizm payı ve geri kazanım katılım payı adları altında beş yeni vergi/vergi benzeriyle tanıştık. Vergi hukukçuları ve uygulayıcıları olarak altı torba kanunla yapılmış 74 maddelik bir mevzuat setini anlamaya ve uygulamaya çalıştık. En azından benim tespit ettiklerim bunlar. Belki daha fazlası da vardır. Vergiciler için yoğun bir yıl oldu 2019.

Yılın ilk günü okuyan olur mu bilmiyorum ama birkaç gün içinde yeniden günlük rutin işlere başlayacağımızı, bir taraftan 2019 kapanış işlemleriyle uğraşırken bir taraftan da 2020 yılının ilk işlemlerini yapacağımızı dikkate alarak, yıl sonu / yıl başı için bazı hatırlatmalar yapmakta yarar gördüm. Hepsi bilinen konular ama bir kere daha bazı konuları gözden geçirmekte yarar var.

Defterlerin yazdırılması

Fiziki ortamda defter tutanlar için, kayıtların yasal süresinde yapılmamasının ve defterlerin yazdırılmamasının önemli sonuçları olabiliyor. Başta usulsüzlük cezası ve katma değer vergisi indiriminin reddi riskleriyle karşılaşmamak için, defterlerin tamamlanarak yazdırılması ihmal edilmemeli.

Taşınmaz ve iştirak satış kazancının fon hesabına alınması

2019 yılında taşınmaz veya iştirak hissesi satıp istisnadan yararlanacak olan kurumların; kazancın istisna olacak kısmını Nisan ayı sonuna kadar fon hesabına almaları gerekiyor. Daha zaman var ama ertelememekte de yarar var.

Yurt dışı kazançların Türkiye’ye transferi

2019 yılında yurt dışı iştirak kazancı veya yurt dışı şube kazancı elde eden kurumların, istisnadan yararlanabilmesi için, elde ettikleri kazancı, Nisan ayı sonuna kadar Türkiye’ye transfer etmiş olmaları gerekiyor.

Yurt dışı inşaat ve onarma işlerinden sağlanan kazançların konsolide edilmesi
Yurt dışında yapılan inşaat, onarım, montaj işleri ile teknik hizmetlerden sağlanarak Türkiye’de genel sonuç hesaplarına aktarılan kazançlar, başka bir koşul aranmaksızın kurumlar vergisinden istisna. Kazancın Türkiye’ye getirilmesi zorunlu değil. Kazancın Türkiye’de genel sonuç hesaplarına intikal ettirilmesi yeterli. Gerekli kayıtların zamanında yapılması atlanmamalı.

Çalışanlara yapılacak temettü ödemeleri

Çalışanlarına 2019 yılı kurum kazancı üzerinden kâr payı, prim veya ikramiye ödeyecek kurumların, söz konusu tutarları 2019 yılı kazancından indirebilmeleri için bu ödemeleri Nisan ayı sonuna kadar personelin hesabına yatırmaları gerekiyor. Zaman var ama süreç şimdiden planlanmalı.

Şüpheli alacaklar

Ticari kazancın elde edilmesiyle ilgili alacaklardan, dava veya icra aşamasında olanlar için karşılık ayrılabiliyor, ayrılan karşılık da vergi matrahının hesaplanmasında dikkate alınabiliyor. Öte yandan, daha önce karşılık ayrılan şüpheli alacaklardan tahsil edilen olursa, bu tutar da gelir kaydediliyor.
Bu çerçevede;
- 2019 yılında şüpheli hale gelen alacak varsa bu alacaklar için 2019 bilançosunda karşılık ayrılması,
- 2019 öncesinde karşılık ayrılan şüpheli alacaklardan tahsil edilen varsa, bu tutarların gelir yazılması,
- Daha önce karşılık ayrılan şüpheli alacaklardan tahsili olanaksız hale gelen kısım varsa, bu tutarların değersiz alacak olarak değerlendirilmesi ve kayıtlardan usulünce çıkartılması,
gerekiyor.
Bütün bu işlemlerin son bir kere kontrol edilmesi ve zamanında gerekli kayıt ve işlemlerin yapılmasına dikkat.

Yenileme fonu

2019 yılında sabit kıymet satıp yenilemek isteyenler yenileme fonu ayıracaklarsa, yenilemeye ilişkin bir yönetim kurulu kararı almalarında ve satıştan doğan kârı bilançoda açılacak bir fon hesabına koymalarında yarar var.
Yenileme fonuna alınmış kârın üç yıl içinde kullanılmamış olması durumunda, üçüncü yılın vergi matrahına eklenmesi gerekiyor. Üç yıl önce ayrılmış yenileme fonu olan ve bu fonu kullanmayan işletmelerin de söz konusu kârı vergi matrahına eklemeyi unutmamaları gerekiyor.

Peşin ödenen giderler ve peşin tahsil edilen gelirler

Vergi Usul Kanunu gereği;
- 2019 döneminde ödenen gelecek yıllara ilişkin giderlerin bu yıl giderlerinden çıkartılarak aktifleştirilmesi,
- Daha önceki yıllarda ödenip peşin ödenen giderler içinde yer alan giderlerden 2019 yılına ilişkin olanlarının cari yıl giderlerine atılması,
- 2019 yılında tahsil edilen gelecek yıllara ilişkin gelirlerin pasifleştirilmek suretiyle bu yıl gelirlerinden çıkartılması,
- Daha önceki yıllarda peşin tahsil edilen gelirler hesabında bulunan ve 2019 yılı geliri olan kısmın bu hesaptan alınarak cari dönem hasılatına eklenmesi,
unutulmamalı.

Finansman giderleri

Uzun bir konu ama özetle ifade etmek gerekirse;
- Satın alınan mallarla ilgili finansman giderlerinin, malın işletme stoklarına girdiği tarihe kadar oluşan kısmının mal maliyetlerine eklenmesi,
- Satın alınan sabit kıymetlerle ilgili finansman giderlerinden, sabit kıymetin iktisap edildiği dönemin sonuna kadar olan kısmının sabit kıymet maliyetlerine eklenmesi,
gerekiyor. Daha sonra doğrudan gider yazmak veya maliyetlere atmak konusunda serbestçe karar verilebiliyor.
Yılsonu itibariyle, mal maliyetlerinin doğru tespit edilip edilmediğine, finansman giderlerinin doğru giderleştirilip giderleştirilmediğine son bir bakmakta yarar var.

Vadeli mevduat ve vadesi gelmemiş kredilerin faizleri
Vergi Usul Kanunu gereği, mevduat veya kredi sözleşmelerine dayanan alacak veya borçlar, değerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınıyor.
Bu düzenleme gereği;
- Bankalardaki vadeli mevduat hesaplarının dönem sonu itibariyle hesaplanan faiz tutarlarının gelir kaydı,
- Kullanılan banka kredileri ile ilgili olarak dönem sonuna kadar oluşan faiz tutarının gider kaydedilmesi,
unutulmamalı.

Dokümantasyon

Vergi uygulamalarında dokümantasyon zaman zaman işin esası kadar önemli olabiliyor. Genel olarak dokümantasyon konusuna girmeyeceğim ama kısaca;
- Yıllık beyannamede stopaj mahsubu yapacak olanların veya mahsup edemedikleri stopaj tutarının iadesini talep edeceklerin, söz konusu kesintilere,
- Yurt dışında elde edilerek Türkiye’de kazanca dahil edilen kazançlar üzerinden yurt dışında ödenen verginin, Türkiye’de hesaplanan gelir veya kurumlar vergisinden mahsubu söz konusu olacaksa, yurt dışında ödenen vergilere,
- Yurt dışında zarar eden şubesi veya iş yeri bulunan kurumların, bu iş yerlerine ilişkin zararı yurt içinde elde ettikleri kazançlarından mahsup edeceklerse, söz konusu zararlara,
ilişkin dokümantasyon hazırlıklarına zaman kaybetmeden başlamasında yarar olduğunu hatırlatmak isterim.

Recep BIYIK

tr.pwc.com