Yabancı vatandaşların ve Suriyelilerin Türkiye'de istihdamı
Yabancı uyrukluların izinsiz çalışması veya çalıştırılması yasaktır. Yabancı uyrukluların Türkiye'de çalışabilmesi için izin almaları zorunludur. Bu konuda ilgili mercii Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığından müsaade alınması gerekmektedir. Yabancı uyruklu kişilerin ve işverenlerin 6735 sayılı Uluslar arası iş gücü yasası hükümlerine uymaları zorunludur.
Buna göre;
1. Yanında çalışma izni bulunmadan yabancı uyruklu personel çalıştırdığı saptanan işverene uygulanacak idari para cezası 8.821 TL'dir. ( 2019 yılı için)
2. İzinsiz çalışan personele kesilecek idari para cezası ise; 3.527 TL'dir. (her bir kişi bazında)
3. Çalışma izni olmaksızın, müstakil olarak kendi işini yapan yani işyeri açan yabancı uyrukluya kesilecek idari para cezası 7.057,00 TL'dir. (2019 yılı için geçerlidir) Bu fiillerin tekrarı halinde söz konusu idari para cezaları 2 kat olarak uygulanacaktır.
4. Çalışma izni olmaksızın, çalıştığı saptanan kaçak yabancı işçiler ayrıca deport yani sınır dışı edilmektedirler. Böylece, sınır dışı edilen yabancı işçinin ve varsa eş ve çocuklarının konaklama, sağlık ve ülkelerine dönmek için seyahat masrafları da ilgili işverenden alınacaktır. Yukarıda yer verilen idari para cezalarının haricinde işverene ayrıca SGK tarafından sigortasız işçi çalıştırmaya ilişkin cezalarda tatbik edilmektedir.
5. Geçici koruma sistemine göre yabancılar için GKK kayıt tarihinden itibaren 6 ay sonra çalışma izni için Bakanlığa müracaat edebilirler. (Suriyeliler için) Çalışma izni müracaatları, GKK sağlanan yabancıları çalıştıracak işveren tarafından e-devlet sistemi üzerinden müracaatları yapılır.
6. Suriyeliler için SGK'ya kayıtlı asgari bir Türk çalışan işyeri olması gerekmektedir. Küçük esnaf tarafından bu şekilde bir Suriyeli istihdam edilebilir.
7. Sınai işletmelerde Suriyeli çalıştırmak mecburi değildir. Ancak, gerektiği hallerde her bir Suriyeli için en az 10 türk personel çalışması koşulu gerekmektedir. Özetle, çalışacak Suriyeli sayısı toplam personelin %10'undan fazla olamaz. Örneğin; 200 kişinin çalıştığı bir işyerinde 20 suriyeli işçi çalışma izni alabilir.
8. Suriyeli çalışan işçiye ödenecek ücret asgari ücretin brüt tutarının altında olamaz. Diğer yabancılar için minimum ücret asgari ücretin 1,5 katıdır.
9. Dernek ve vakıf ve sivil toplum kuruluşları dışında Suriyeli işçi çalıştırmak isteyen gerçek ve tüzel kişiler için 10 türk çalıştırmak zorunludur. 10 kişiden az türk çalışanı olan işyerlerinde yalnızca 1 suriyeli işçi çalışma izni alabilir.
10. Profesyonel olarak çalışan meslek mensubu yabancılara diğer yasalarda belirlenen özel koşulların sağlanması şartıyla bağımsız çalışma izni verilebilir. Başka bir ifade ile, kendi işyerini açan veya şirket ortağı olan Suriyeliler bağımsız çalışma izni başvurularının uluslar arası iş gücü politikası kapsamında değerlendirilmesinde yabancının; eğitim seviyesi, mesleki tecrübesi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama katkısı, yabancı şirket ortağı ise sermaye payı ile uluslar arası iş gücü politikası danışma kurulu teklifleri kapsamında bakanlıkça saptanacak diğer konular dikkate alınacaktır. Müstakil çalışma iznine başvurma hakkı olan geçici koruma sağlanan yabancılar kendi adına başvuru yapabilirler. Bağımsız çalışma izni süreli olarak verilmektedir.
11. Mevsimsel tarım veya hayvancılık işlerinde çalışacak geçici koruma sağlanan yabancılar, çalışma izni muafiyeti kapsamında ele alınır. Çalışma izni muafiyeti müracaatları geçici koruma sağlanan il valiliğine (İl Göç İdaresine ) yapılır. Bu başvurular, ilgili Valilik tarafından Bakanlığa bildirilir. Bakanlık tarafından, mevsimlik tarım veya hayvancılık işlerinde çalışacak geçici koruma sağlanan yabancılara ilişkin il ve kota sınırlandırması getirilebilir.
Dr. Mustafa Alpaslan
Vergi - Muhasebe Uzmanı