Emeklilikte son 3,5 yıla dikkat
Edirne’den bir okurumuz soruyor: “İlk 1 Haziran 1994 yılında sigortalı oldum. 2004 ile 2012 yılları bir dükkânım vardı, Bağ-Kur ödedim. Dükkânı 20112’de kapattım. Şimdi emekli olmak için günlerimi tamamlıyorum. SSK’lı emekli olursan daha fazla maaş alırsın diyorlar, doğru mudur? SSK’lı emekli olmam mümkün mü, yoksa Bağ-Kur’a mı sayılır?”
Sayın okurum, 01.06.1994 tarihli ilk işe giriş tarihinize göre normal koşullarda yaşlılık aylığı alabilmek için 5750 gün prim gününü tamamlamalı ve 25 yıllık da sigortalılık süresini doldurmalısınız.
Yaş şartınız ise kademeli sisteme göre 55 yaşın doldurularak 56 yaşından gün almanız.
İşe girişiniz erken olsa da günleriniz eksik, emekli olabilmek için halen 1500’e yakın eksik gününüz var. Keza gününüzü doldursanız dahi yaşı beklemek zorunda kalacaksınız.
Peki, hangi statüden daha avantajlı koşullar ile emekli olursunuz, ne yapmalısınız? Ayrıntılı olarak açıklayalım.
Reform Parametreleri Değiştirdi
2008 yılında hayata geçen sosyal güvenlik reformu sosyal güvenlikte emeklilik ile ilgili her türlü parametreyi değiştirdi.
Reform çeşitli emeklilik statülerini tek bir çatı altında toplamış olsa da, geçmiş dönemlerde sigortalılığa başlayanların emeklilik statülerinin tespitinde halen SSK’lı, Bağ-Kur’lu ve Emekli Sandığı’na tabi eski çalışmalar etkili olmaya devam ediyor.
Keza 5510 sayılı Kanun da önceki statülere benzer statüleri korumuş bulunmakta.
Buna göre Kanundaki yeni tabirleri ile 4/1-(a) sigortalılığı eski tabirle SSK’lılığı, 4/-(b) sigortalılığı eski tabirle Bağ-Kur’lu çalışmayı, 4/1-(c) sigortalılığı ise eski tabirle Emekli Sandığı sigortalısı olmayı ifade ediyor.
Her bir sigortalılık statüsü emeklilik koşulları açısından farklılıklar barındırıyor.
4/1-(a) Statüsü Ne Demek?
4/-1(a) sigortalılık statüsü hizmet akdi veya iş sözleşmesi ile bir işyerinde işverene bağımlı olarak çalışma karşılığında yasal olarak yapılması gereken zorunlu sigortalılığı ifade etmekte.
4/1-(a) halk arasındaki tabiri ile söyleyecek olursak, işçi olarak bir firmada çalışmayı ifade ediyor.
Bu şekilde çalışan kişiler yanlarından çalıştıkları işveren tarafından her ay verilen aylık prim ve hizmet belgeleri ile sigortalı olarak bildiriliyor, primleri de işverenleri tarafından SGK’ya ödeniyor.
4/1-(b)’liler esnaflar, şirket ortakları ile kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlardan oluşuyor.
4/1-(c) statüsü ise kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanlardan oluşmakta.
Son 3,5 Yıl Önemli
Sigortalıların çalışma yaşamları boyunca çeşitli statülere tabi hizmetleri olabilmesi mümkün olabiliyor. Bir kişi önce Bağ-Kur’lu, sonra SSK’lı, sonra Emekli Sandığı sigortalısı olabiliyor; bu statülerde farklı sürelerde çalışmış olabiliyor.
Bu şekilde farklı statülere tabi hizmetleri olanların emeklilikleri emeklilik aşamasında SGK tarafından birleştiriliyor, hangi statüden emekli olacakları tespit ediliyor.
İşte bu emeklilik statüsünde primi ödenmiş olarak geçen son yedi yıllık çalışma içerisinde hangi statünün daha fazla olduğu önem arz ediyor.
Son yedi yılda 1261 gün (üç buçuk yıl) hizmet hangi statüde geçmiş ise o statüden emeklilik işlemleri yapılıyor, maaş bağlanıyor.
4/1-(a) Emekliliği Daha Avantajlı
SSK’dan, yeni tabiriyle 4/1-(a) statüsünden emekli olmak isteyenlerin son 1261 günlük hizmetlerinin bu statüde olmasına özen göstermeleri gerekiyor.
Emeklilikte 4/1-(a) statüsü daha avantajlı. Zira bu statünün hem aylık bağlama oranı daha yüksek hem de emeklilik gün şartı daha düşük.
Bu ise daha az gün prim ödeyip daha yüksek maaş almak anlamını taşıyor.
Bu avantaj nedeniyle sigortalılar genelde emekliliklerine dört yıl kadar kala statü değiştirmeyi ve SSK’lı olarak bir işyerinde çalışmayı tercih edebiliyorlar.
Part-Time Çalışanlar Avantajlı
Şunu belirtmek gerekiyor ki, herhangi bir işyerinde çalışmadan SGK’ya prim ödemek şeklinde uygulanan isteğe bağlı sigortalılık 4/1-(b) (eski tabirle Bağ-Kur) statüsüne sayılıyor.
Bu nedenle bu geçen süreler emeklilikte avantaj sağlamıyor.
Öte yandan ayda bir gün bile olsa bir işyerinde çalışan ve o işyerinden aylık 1 gün sigortalı gösterilen kişi geriye kalan 29 gününü isteğe bağlı ile öderse bu kez bu günler 4/1-(a)’ya sayılıyor ve daha avantajlı emekli olmaya yarıyor.
Daha açık bir ifade ile söyleyecek olursak, part-time çalışanlar emeklilik statüleri açısından avantajlı bir konumdalar.
Bu nedenle emekliliklerine az kalmış kişilerin bir işyerinde part-time çalışmaya başladıklarını da sıkça görmek mümkün.
Sahte Sigortaya Tevessül Etmeyin
Bir kısım sigortalılar ise kendileri şirket ortağı, dükkân sahibi veya isteğe bağlı ödeyen biri olmalarına veya hiçbir çalışmaları olmamasına, evde oturmalarına karşın sırf emeklilik statüleri 4/1-(a) olsun ve avantajlı koşullarla emekli olsunlar diye kendilerini bir işyerinden sigortalı gösteriyor.
Aslında o işyerinde aktif olarak çalışmaya dayanmayan bu bildirimlere çoğu kez muhasebeci, mali müşavir gibi meslek mensupları da aracı oluyor.
Muhasebeci aylık prim ve hizmet belgesinde o kişi sanki işe gelmiş, işyerinde çalışmış gibi SGK’ya hizmet bildiriyor.
Bu şekilde çalışmadan sigortalı gösterilmenin “sahte sigorta” olduğunu ve yasa dışı olduğunu belirtelim.
SGK Müfettişleri/Denetmenleri bu şekilde sahte olarak sigortalı olanları tespit etmeleri halinde o hizmetleri iptal ediyor, kişi emekli olmuş bile olsa tüm hakları yanıyor.
Bu yüzden tüm okurlarıma sahte sigortaya tevessül etmemesini öneririm.
Bünyamin Esen
bunyaminesen.com