İstifa eden kıdem tazminatı alabilir mi?Edirne’den okurumuz Sultan Korkmaz soruyor: “Bünyamin bey, iki buçuk yıldır bir şirkette çalışıyorum. İşverenimle pek anlaşamıyoruz, baskı yapıyor bize. İşimden istifa edersem kıdem tazminatımı yakar mıyım? Ne yapmamı tavsiye edersiniz?”
Sayın okurum, kıdem tazminatı işverenin belirli koşullarda çalışana ödemesi gereken 1475 sayılı İş Kanunu gereğince getirilmiş bir tazminat hakkıdır.
Kural olarak işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için ilk olarak 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında olması, ikinci olarak da kendi isteği ile işten ayrılmamış (istifa etmemiş) olması şarttır.
Yani kıdem tazminatı kural olarak işverence işten çıkartılan kişilerin hak edecekleri bir tazminattır.
Kendi isteği ile işinden ayrılan kişiyse kıdem tazminatı hakkını yakmış olur…
Bazı Hallerde İstifa Eden de Alabilir!
Belirttiğimiz üzere kendi isteğiyle işten çıkan çalışan, başka bir deyişle istifa eden yâda işverenin “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymaması” hali dışında bir nedenle çalışmamayı tercih eden kıdem tazminatına hak kazanamaz.
Ancak bazı hallerde işçi kendi iradesiyle işten ayrılmasına karşın kıdem tazminatı hakkını yitirmez. Bu haller şunlardır:
1- İşçinin zorunlu askerlik hizmeti için istifa etmesi.
2- Kadın çalışanın evlendiği için istifa etmesi.
3- Çalışanın yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla, başka bir deyişle emekli olmak için işten çıkması.
4- 08.09.1999 öncesinde ilk kez çalışmaya başlayan çalışanın 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 gün prim ödeme gün sayısı şartını doldurup emeklilik için çalışmadan yaşı beklemek istemesi yâda sigortalılık süresi ve gün şartını yerine getirmiş olması.
5- 09.09.1999 ve sonrasında işe girenler için ise 7000 gün prim ödeme şartını tamamlamış veya 25 yıl sigortalılık ve 4500 gün prim ödeme gün sayısı şartını doldurup emeklilik için çalışmadan yaşı beklemek istemesi yâda sigortalılık süresi ve gün şartını yerine getirmiş olması yâda sigortalılık süresi ve gün şartını yerine getirmiş olması.
Evlenen Ne Zaman İstifa Etmeli?
Kıdem tazminatı alınabilecek hallerden birinin kadın çalışanın evlenmesi olduğunu ifade ettik.
Eğer kadın çalışan evlendikten sonra bir yıl içerisinde kendi isteği ile işten ayrılırsa da kıdem tazminatına hak kazanır.
Buradaki bir yıllık süreye dikkat etmek gerekir.
Peki bir yıllık süre ne zaman başlar? Bir yıllık süre kadının resmi nikah ile evlendiği gün başlar. İmam nikahı ile evlenme geçerli bir hak doğurmaz. Resmi nikah üzerinden tam bir yıl sayacaksınız. Bir yılı bir gün geçse dahi kıdem tazminatı alarak istifa etme hakkı düşer.
Çalışan Haklı veya Geçerli bir Sebeple İstifa Ederse?
Yukarıda saydığımız haller dışında çalışanın kendi isteği ile istifa etmesi halinde dahi kıdem tazminatı alabileceği durumlar da vardır.
Çalışanın haklı nedenle derhal fesih hakkı doğuran bir gerekçe ile yâda “işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymaması” hali uyarınca istifa etmesi halinde de kıdem tazminatı sürecektir.
Örneğin ücreti sürekli olarak ödenmeyen veya geç ödenen veya fazla mesai ücreti verilmeyen bir çalışan kendisi istifa etse bile bu istifası haklı nedenle olacağından ötürü kıdem tazminatı hakkı yanmaz.
Keza, işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı bir hareketinden dolayı işinden ayrılan da kıdem tazminatı hakkını yitirmez.
Ya İşverence İşten Çıkartılırsanız?
İşveren tarafından "ahlak ve iyi niyete aykırı hareketleri" (yani işyeri sırrını açıklaması, işverene sövmesi yâda tehdit etmesi, vasıfları hakkında yanlış bilgi vermesi gibi nedenler) dışında hangi nedenle olursa olsun işten çıkartılan çalışan kıdem tazminatına hak kazanmaktadır.
İşçinin kendi rızası ve kusuru dışında işten çıkartılmış olması yeterlidir.
İş akdinin sona erdirilmesine dair irade işverenden kaynaklanmıştır, kıdem tazminatı hak edilir.
Eğer işveren sizi ahlak ve iyi niyete aykırı hareketleriniz dolayısıyla işten çıkarırsa kıdem tazminatı hakkınız yanacaktır.
Kıdem Tazminatı Ne Kadar?
Çalışanın işe başladığı tarihten itibaren hizmet aktinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence çalışana 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan fazla olan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.
Kıdem tazminatı olarak her yıl için alınacak “30 günlük ücret” çalışanın maaşının ortalaması değil aldığı son maaşıdır. Bu ücret net ücret değildir, giydirilmiş brüt ücrettir.
Giydirilmiş brüt ücret, çalışana verilen aylık brüt maaşa ikramiye, prim, yol, yemek, yakacak yardımı gibi maddi olanakların eklenmesiyle elde edilen toplam brüt aylık gelirdir. Başka bir deyişle çalışanın eline geçen net maaş değil, vergi ve sigorta primleri dâhil tüm ekleri ile birlikte brüt tutar dikkate alınır.
Kıdem tazminatı hesaplanırken sadece damga vergisi kesintisi yapılır.
Kıdem tazminatında hesaplanabilecek her bir maaşın tavanı vardır. Bu tavan her sene kamu otoritesi tarafından belirlenir. 2013 yılı için kıdem tazminatı tavanı 3.828,37 TL’dir.
Yani çalışanın ücreti ne kadar yüksek olursa olsun alabileceği en yüksek “30 günlük ücret” budur. Bu tutar çalışan kaç yıl çalıştı ise o sayı ile çarpılır.
Bünyamin Esenmemurhaber.com