Memur ücretsiz izindeyken çalışabilir mi?
Okurlarımızdan Barış Bey gönderdiği e-postasında, yedi yıldır bir kamu kurumunda memur olarak çalıştığını, eşinin doğum yaptığını ve bu sebeple ücretsiz izne ayrılmak istediğini söylüyor ve bu sürede özel bir şirkette çalışmasının mümkün olup olmadığını soruyor.
Ücretsiz izin ve ücretsiz izinde çalışma ile ilgili siz okurlarımızdan bu şekilde çok miktarda e-posta alıyorum. Çoğunlukla da ücretsiz izin hakkının olup olmadığı, ücretsiz izinde iken çalışıp çalışılamayacağı ve bu sürede sağlık hizmetlerinden nasıl yararlanılacağı konularında sorular soruluyor.
Doğum Halinde Ücretsiz İzin 24 Ay
Barış Bey’in sorusunda belirttiği gibi memurun doğum halinde ücretsiz izin alma hakkı var. Üstelik bu hak sadece doğum yapan memur kadına değil, eşi doğum yapan memur erkeğe de tanınmış. Buna göre, doğum yapan kadın memura, doğum sonrası analık izni süresinin bitiminden; eşi doğum yapan memura ise, doğum tarihinden itibaren istekleri üzerine 24 aya kadar ücretsiz izin verilebiliyor.
Söz konusu izin, evlat edinme halinde de alınabiliyor. Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu evlat edinen memurlar, vesayet dairelerinin izin verme tarihinden itibaren, istekleri üzerine 24 aya kadar aylıksız izin alabiliyorlar. Evlat edinen her iki eşin memur olması durumunda bu süre, eşlerin talebi üzerine 24 aylık süreyi geçmeyecek şekilde, birbirini izleyen iki bölüm hâlinde de eşlere kullandırılabiliyor.
Memur Ücretsiz İzinde Çalışamaz
Ücretsiz izne ayrılan memurların bilmesi gereken önemli bir husus var. Ücretsiz izne ayrılmış olmanız sizin memurluk sıfatınızı ortadan kaldırmıyor. Yani ücretsiz izindeyken de memurların uymaları gereken kurallara bağlı oluyorsunuz. Buna yasaklar da dahil.
Devlet Memurları Kanunu’nda memurların yapamayacakları işler teker teker sayılmış. Buna göre memurlar;
Türk Ticaret Kanununa göre tacir veya esnaf sayılmalarını gerektirecek bir faaliyette bulunamazlar,
Ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamazlar,
Ticari mümessil veya ticari vekil veya kollektif şirketlerde ortak veya komandit şirkette komandite ortak olamazlar.
Mesleki faaliyette veya serbest meslek icrasında bulunmak üzere ofis, büro, muayenehane ve benzeri yerler açamazlar
Herhangi bir iş yerinde veya vakıf yükseköğretim kurumlarında çalışamazlar.
Dolayısıyla okurumuzun sorusunda yönelttiği gibi ücretsiz izindeyken memurluk sıfatı ortadan kalkmadığı için bir işyerinde çalışılması mümkün değil. Aksi taktirde idare tarafından memura kademe ilerlemesinin durdurulması cezası verilebilir.
Ücretsiz İzin Bitimine Dikkat
Ücretsiz izin ile alakalı memurların dikkat etmesi gereken bir nokta daha var. O da işe başlama süresi ile ilgili.
Ücretsiz izin süresinin bitiminden önce mazereti gerektiren sebebin ortadan kalkması hâlinde, on gün içinde göreve dönülmesi zorunlu. Ücretsiz izin süresinin bitiminde veya mazeret sebebinin kalkmasını izleyen on gün içinde görevine dönmeyenler, memuriyetten çekilmiş yani istifa etmiş sayılıyor.
İşçilerde Durum Nasıl?
Ücretsiz izin uygulaması memurlar gibi işçilerde de söz konusu olabiliyor. Bazen işçi kendi isteğiyle bazen de işverenin zorlamasıyla ücretsiz izne çıkabiliyor. Ancak ücretsiz izinle ilgili İş Kanununda herhangi bir düzenleme yok.
Eğer ki işçi kendi isteğiyle ücretsiz izne ayrılmışsa iki durum söz konusu. Normalde işçinin işverene olan sadakat borcu ücretsiz izinde de devam ettiğinden bu dönemde işçi sürekli olarak bir iş bulup çalışamaz. Eğer çalışırsa işveren tazminat ödemeden iş sözleşmesini feshedebilir. Ama izinli olduğu süreyle sınırlı olmak üzere geçici olarak iş bulup çalışması halinde kendi geçimini temin etmesi sadakat borcuna aykırılık teşkil etmeyeceğinden iş sözleşmesi feshedilemez.
Şayet işveren tarafından ücretsiz izne ayrılması zorlanırsa işçi bunu kabul etmek zorunda değildir. Buna rağmen ücretsiz izne ayrılma durumunda ise işçi bir yerde çalışmışsa doğruluk ve bağlılık ilkesine aykırılık olmayacağından işverene haklı nedenle fesih hakkı doğurmayacaktır.
Fatih ACAR
Yeminli mali müşavir
https://www.olay.com.tr/yazar/fatih-acar/memur-ucretsiz-izindeyken-calisabilir-mi-1268963