Sosyal Güvenlik ve Çalışma Hayatı.. Soru Cevaplar
Soru: Emekli çalışanım. 8 yıldır aynı işyerinde çalışıyorum. İşten ayrılmak istiyorum. Kıdem tazminatını alabilir miyim? Mahir K
Cevap: Çalışan emekli kendi isteği ile işinden ayrılırsa kıdem tazminatı alamaz. Çalışan emeklinin kıdem tazminatı alabilmesi için iş akdinin; ya işverence haksız yere ya da kendisince haklı bir nedenle feshedilmesi gerekir.
Primin gerçek ücret üstünden ödenmemesi, yıllık izin kullandırılmaması, mobbing (psikolojik şiddet) uygulanması gibi fiiller, çalışana iş akdini haklı nedenle fesih hakkı verir. Bunlardan dolayı iş akdinizi feshederseniz kıdem tazminatı alabilirsiniz. Aksi halde alamazsınız.
YA YAŞ BEKLENECEK YA DA İKRAMİYEDEN VAZGEÇİLECEK
SORU: 12 Ağustos 1991’de memuriyete başladım. 1 Eylül’de 672 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile ihraç oldum. SGK’dan gelen yazıda; 24 yıl 11 ay 15 gün hizmetim olduğu ve 25 yılı tamamlamam halinde 13 Aralık 2026’da emekli olabileceğim yazıyor.
Ayrıca askerlik hizmetimden dolayı 4 aylık bir süreyi de saydırabilir durumdayım. Ancak konuyla ilgili yazılarınızda ve SGK’dan gelen cevapta bunu yapamayacağım belirtiliyor. Gerek emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) yasasıyla gerekse normal emeklilik süremde emekli olabilmek ve ikramiye alabilmek için bu 15 günlük süreyi nasıl tamamlamamı önerirsiniz?
Askerlik saydırması konusunda örnek kazanılmış davalar var mı? İsteğe bağlı sigortalıyken saydırmam halinde bunu Emekli Sandığı süresine ekletebilir miyim? Nevzat G
CEVAP: Bundan sonra prim ödemeseniz de 61 yaşı dolduracağınız tarihte emekli olabilir ve memuriyet süreniz için emekli ikramiyesi alabilirsiniz (15 tam yıl fiili hizmet süresi ve 61 yaş şartlarına tabi olarak).
Ayrıca isteğe bağlı olarak Bağkur’a 15 gün prim ödeyerek toplam hizmet sürenizi 25 tam yıla tamamlamanız halinde SGK’nın bildirdiği tarihte emekli olabilirsiniz. Ancak ihraç edilip hizmet birleştirerek emekli olacağınızdan emekli ikramiyesi ödenmez. Askerlik borçlanması için dava açabilirsiniz. Ancak davanın nasıl sonuçlanacağı belli olmaz.
4C SİGORTALISI 15 YILLA EMEKLİ OLABİLİRMİ?
Soru: EKPSS ile 2013’te memur olarak atandım. Yüzde 45 engelliyim. EKPSS ile atananlar 15 yılı doldurunca emekliliğe sevk ediliyormuş. Beni 15 yıl doldurunca zorla emekliliğe ayırabilirler mi? NERO
Cevap: 1 Ekim 2008’den önce engelli olarak memuriyete başlayanlar 15 tam yıl hizmet süresi ile emekli olabiliyor (istekleri üzerine). Ancak ilk defa 1 Ekim 2008’den sonra EKPSS ile 5510 sayılı Kanun kapsamında 4C statüsünde sigortalı olarak memuriyete atananların 15 tam yıl hizmet süresi ile emeklilik hakları yok.
İlk defa 4C sigortalılık statüsünde memur olanlardan yüzde 40-49 arasında engeli bulunanlar, 18 yıl sigortalılık süresi ve 4680 gün prim ödeme şartlarıyla emekli olabiliyor. Ancak burada zorunlu bir emeklilik söz konusu değil. Kişilerin isteği önemli. Kişiler istemezse sağlıkları da görevini yapmaya uygunsa, zorunlu yaş haddine kadar yani 65 yaşını dolduruncaya kadar çalışabilir.
GEÇMİŞTEN BAĞKUR’A KAYIT MÜMKÜN DEĞİL
SORU: 11 Ocak 1955 doğumlu, köyde doğmuş büyümüş, 65 yaşında bir kadınım. Üzerimde sigortam yok. Maaş alamıyorum. 1994’te sigortaya girişim var. 26 gün sonra çıktım. Bağkur’lu olmam için olanak var mı? Nasıl emekli olurum? Hatice Ç
CEVAP: Geçmişe yönelik Bağkur kaydı mümkün değil. İsteğe bağlı olarak Bağkur’a prim ödeyebilirsiniz. Ancak bu durumda da emekli olmak için toplam priminizi 5400 güne tamamlamanız lazım.
Hemen başlayıp ara vermeden prim ödemeniz halinde priminizi 5400 güne tamamlayacağınız 31 Mart 2037’de emekli olabilirsiniz. Sigortalı bir işte çalışarak 3574 gün daha prim yatırarak toplam priminizi 3600 güne tamamlayacağınız tarihte SSK’dan emekli olmanız da mümkün.
ALTI AY BORÇLANMA YETERLİ
Soru: Ocak 1971 doğumluyum. SSK girişim Mayıs 1993. 6800 gün primim var. 1991’de 18 ay askerlik yaptım. Askerliğimin ne kadarını borçlanmam lazım? Borçlanmamı yüksek ödesem emekli maaşıma katkısı ne olur? Hangi tarihte emekli olurum? Mehmet A
Cevap: Askerlik sürenizin 6 ayını borçlanmanız halinde emekli olmak için 25 yıl sigorta süresi, 5600 gün prim ve 53 yaş şartlarına tabi olursunuz. Prim ödemeniz yeterli, borçlanmadan sonra prim yatırmasanız da 53 yaşı dolduracağınız Ocak 2024’te emekli olabilirsiniz. Muhtemelen asgari ücret üstünden prim ödediniz. 6 ay askerlik borçlanması emekli aylığınızı etkilemeyeceğinden, asgari ücret üstünden borçlanabilirsiniz.
***
Soru: Sigortadan malulen emekli oldum ve maluliyet kararımda 'bir yıl sonra kontrol muayenesi' yazıyor. Kontrol muayenesini yaptırmazsam veya süresini geçirirsem durumum ne olur? Aylığım hemen kesilir mi? MUSA A.
Cevap: Kontrol muayenesi yaklaşınca muhtemelen Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan size bir uyarı gelecektir. Bu uyarıyı beklemeden veya bu uyarı sonrasında hastaneye giderek kontrol muayenesine girmeniz gerekiyor. Şayet süresinde kontrol muayenesine gitmezseniz malul aylığınız kesilir, hatta sağlık yardımından da yararlanamazsınız. Bu nedenle süreyi takip edip kontrol muayenenizi zamanında yaptırmanızda yarar var.
CEZAEVİNDEN İSTEĞE BAĞLI PRİM ÖDEYEBİLİRSİNİZ
Soru: 1 Ocak 1969 doğumluyum. 4 Eylül 1996 tarihinde öğretmenlik mesleğine başladım. 14 Ağustos 2018 tarihine kadar 22 yıl 3 ay 12 gün görev yaptım. 14 Şubat 2018 tarihinde tutuklanarak cezaevine girdim. 14 Şubat 2019 tarihine kadar 1 yıl boyunca açığa alınmış olduğumdan dolayı maaşımın üçte ikisi yatırıldı. 14 Şubat 2019 tarihinde ise Milli Eğitim Bakanlığı yüksek disiplin kurulu kararı ile devlet memurluğundan çıkarıldım.
1- Şu anda cezaevinde ve 53 yaşında olduğum düşünülürse nasıl emekli olabilirim?
2- Bugünün rayiç fiyatı ile emekli olabilmem için eksik sürelerimi borçlanmak istesem kaç gün daha prim ödemem gerekecek ve ne kadar tutar (brüt ve net olarak)? Emeklilik borçlanmasını (eksik primleri ödedikten sonra) ne kadar beklemem gerekecek?
3- Emekli olabilmem için uzun süre beklemem gerekecekse emeklilik hakkından feragat edebilir miyim? Emeklilik hakkımdan vazgeçip yatırdığım prim ve ödemelerimi ne şekilde ve ne kadar miktarda alabilirim? Bu işlemler ne kadar sürer?
4- Şu anda hükümlü olduğum için vasim olan teyzem benim adıma bu işlemleri yapabilir mi, prosedürü nedir?
5- Meslekten ihraç edildiğimden dolayı emeklilik hakkımdan feragat ettiğim takdirde de emeklilik ikramiyesi alabilir miyim?
6- 21 Ekim 1991 ile 31 Mart 1992 tarihleri arasında KKTC’de 5 ay 7 gün çalışma sürem vardır. Bu durum sigorta başlangıç tarihini geriye götürür mü? Yani emeklilik yaşımı öne alır mı? EX-TEACHER
Cevap: Sorunuzda belirttiğiniz tarihler ile verdiğiniz toplam hizmet süreniz tutarlı değil. Muhtemelen KKTC’de geçen sürenizi de toplam hizmet sürenize dahil etmişsiniz. Verdiğiniz bilgilere göre Türkiye’deki çalışma süreniz 21 yıl 11 ay. Sorunuzu bu varsayıma göre cevaplandırıyoruz.
1)Emekli Sandığı’nda emekli olmak için 25 tam yıl fiili hizmet süresi ve 56 yaş şartlarına tabisiniz. Hizmet eksiğiniz olan 3 yıl 1 ay süreyi cezaevinden isteğe bağlı prim ödeyerek tamamlayarak Emekli Sandığı’ndan emekli olabilirsiniz. Ancak bu durumda ihraç edilip hizmet birleştirerek emekli olacağınızdan emekli ikramiyesi ödenmez. Bundan sonra hiç prim ödemeseniz de, 61 yaşınızı dolduracağınız tarihte emekli olabilirsiniz (15 yıl fiili hizmet ve 61 yaş şartlarıyla). Emekli ikramiyenizi de alabilirsiniz.
2) Sorunuzda askerlik durumunuzu belirtmemişsiniz. Memurlar askerlik sürelerini borçlanılabiliyor. Boşta geçen çalışılmamış süreler borçlanılamıyor. Öncelikle borçlanma yapmanız için sigortalı olmanız gerekiyor. İsteğe bağlı sigorta primi asgari ücrete göre belirleniyor. Bugün itibarıyla isteğe bağlıya her ay 1.601 lira ödenmesi gerekiyor. İsteğe bağlı sigortaya 3 yıl 1 ay prim ödeyerek hizmet sürenizi 25 yıla tamamladığınız tarihte emekli olabilirsiniz.
3) Emekli Sandığı’nda hizmeti 5 yıl ile 10 yıl arasında olanlara kesenek iadesi yapılmaktadır. Hizmetiniz de 10 yıldan fazla olduğundan size kesenek iadesi yapılmaz. Toptan ödeme şartlarını da taşımadığınızdan toptan ödeme de yapılmaz.
4) İsteğe bağlı sigortaya başvurma veya 61 yaşınızı doldurduğunuz tarihte hâlâ cezaevinde olursanız emeklilik için başvurma işlemlerinizi vasiniz olan teyzeniz yürütebilir.
5) Emeklilik hakkından vazgeçilerek emeklilik ikramiyesi ödenmesi gibi bir uygulama bulunmuyor.
6) KKTC’de geçen çalışma süreniz Emekli Sandığı’ndan emeklilik yaşınızı etkilemez.
***
Soru: 16 Mayıs 1971 doğumluyum. 1991 yılında askere gittim. 10 Eylül 1994 sigorta girişimle 8120 gün prim ödemem var. Emeklilik yaşını bir yıl öne çekmek için, 110 gün askerlik borçlanması yaptım ve ilk işe giriş tarihim 20 Mayıs 1994 oldu. Acaba ne zaman emekli olabilirim? Emeklilikte yasa takılanlarla ilgili yasa (EYT) çıkarsa yararlanabilir miyim? Ayhan B
Cevap: Askerlik borçlanması başlangıç tarihinizi 110 gün geri çekerek emekli olmak için; 25 yıl sigortalılık süresi, 5675 gün prim ve 54 yaş şartlarına tabi olmanızı sağlıyor. Süre ve prim şartını sağladığınızdan bundan sonra prim ödemeseniz de 54 yaşınızı dolduracağınız 16 Mayıs 2025’te emekli olabilirsiniz. Beklendiği gibi yani emekli olmak için aranan yaş dışındaki şartları sağlayanları emekli eden bir EYT yasası çıkarsa siz de yararlanarak emekli olabilirsiniz.
ASKERLİK BORÇLANMASI EMEKLİLİK YAŞINIZI DEĞİŞTİRMEZ
SORU: 1997 yılında 24 gün sigorta primi ödemem var. 1998-1999 yıllarında 18 ay askerlik yaptım. 2004 yılı Ocak ayında da memur olarak atandım. Askerliğimi borçlanırsam emeklilik yaşım değişir mi? Necati B.
CEVAP: 23 Mayıs 2002 tarihinde görevde olan memurların emeklilik şartları 15 Haziran 2002 tarihindeki hizmet süresi dikkate alınarak hesaplanıyor. 23 Mayıs 2002 tarihinde görevde olmayan ancak bu tarihten önce sigortalı çalışmaları olan memurların emeklilik şartları ise; 23 Mayıs 2002 tarihindeki prim ödeme gün sayılarına göre belirleniyor. Kademeli emeklilik yaşına tabi olmak için de 23 Mayıs 2002 itibarıyla en az 3 yıl hizmet süresi olma şartı var. Bu nedenle askerlik sürenizi borçlansanız da sigorta prim ödeme gün sayınız ile birlikte hizmet süreniz 3 yılın altında kalacağından, borçlanma emeklilik yaşınızı etkilemez. Sonuç olarak hizmetinizi 25 yıla tamamlamak şartıyla 60 yaşınızı dolduracağınız tarihte Emekli Sandığı’ndan emekli olabilirsiniz.
1800 GÜNÜ DOLDURAN BORÇLANARAK EMEKLİ OLABİLİYOR MU?
Soru: 1 Mayıs 1974 doğumluyum. SSK girişim 17 Eylül 1990’da staj ile başladı. Sonra 10 Kasım 1992 tarihinde sigortalı işe başladım. Toplam 1092 gün primim var. İki çocuğum var. Doğum borçlanması ile emekli olabilir miyim? Bir de ‘1800 günü tamamlayan borçlanma ile emekli oluyor’ diye duymuştum. Böyle bir şey var mı? Var ise ben nasıl yararlanabilirim? Gönül Ö
Cevap: Doğum tarihlerinizden sonraki iki yıllık sürelerde prim ödenmeyen günleri borçlanma hakkınız var. Söz konusu iki yıllık sürelerde hiç prim ödemediğinizi varsayarsak iki doğumunuzu borçlanarak toplam 1440 gün kazanabilirsiniz. Ancak borçlanma sizi emekli etmez. Çünkü emekli olmak için; 20 yıl sigortalılık süresi, 5600 gün prim ödeme ve 49 yaş şartlarına tabisiniz. Doğum borçlanmasından sonra 3068 gün daha prim ödeyerek toplam priminizi 5600 güne tamamlayacağınız tarihte emekli olabilirsiniz. Ayrıca 2508 gün daha prim ödeyerek toplam priminizi 3600 güne tamamlamanız şartıyla 58 yaşınızı dolduracağınız tarihte emekli olmanız da mümkün. 1800 günü dolduranın borçlanmayla emekli olması gibi bir durum söz konusu değil. Maalesef yanlış bir duyum.
***
Soru: 1981 doğumluyum. 24 Aralık 1999 sigorta girişimle 6345 gün prim ödemem var. 2001’de 18 ay askerlik yaptım. Askerliği borçlanmam sigortayı geri çeker mi? Hüseyin Gazi G
Cevap: Sigorta başlangıç tarihinden önce yapılan askerliğin borçlanılması sigorta başlangıç tarihini borçlanma gün sayısı kadar geri çekerek sigortalının erken emekli olmasını sağlayabilmektedir. Ancak sigorta başlangıç tarihinden sonra yapılan askerliğin borçlanılması, sigorta başlangıç tarihini geri çekmediğinden emeklilik şartlarını değiştirmiyor ama prim gün sayısını artırıyor. 655 gün daha prim ödeyerek priminizi 7000 güne tamamlamanız şartıyla 60 yaşınızı dolduracağınız tarihte emekli olabilirsiniz.
25 YILI PARA YATIRARAK TAMAMLAYABİLİR MİYİM?
SORU: 20 Kasım 1972 doğumluyum. SSK başlangıcım 2 Kasım 1998’de oldu. 2004’te 15 ay askere gittim. Kaç yaşında emekli olurum? Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) yasasından yararlanabilir miyim? Daha önceden soruma verdiğiniz cevapta ‘artık prim ödemenize gerek yok’ demiştiniz. Kalan 25 yılı doldurmak için para yatırabiliyor muyuz? Murat DL
CEVAP: Öncelikle para yatırarak 25 yıllık sigortalılık süresini doldurmanız gibi bir durum söz konusu olamaz. Daha önce verdiğimiz cevapta da belirttiğimiz gibi 5900 gün prim ödeniz şartıyla, 57 yaşınızı dolduracağınız 20 Kasım 2029’da emekli olabilirsiniz. 25 yıllık sigortalılık sürenizi dolduracağınız 2 Kasım 2023’ten sonra çıkacak bir EYT’den yararlanırsınız. Ancak ortada kamuoyuyla paylaşılmış bir yasa tasarısı dahi yok. EYT esasları belli olduğunda burada gerekli açıklamaları yaparız.
EYT YASASI ÇIKARSA EMEKLİ OLABİLİRSİNİZ
Soru: 5 Nisan 1974 doğumluyum. SSK başlangıç tarihim 4 Nisan 1990. Toplam 9358 gün prim ödemem var. Prim ödemem artıkça emekli olduğumda alacağım maaş düşer mi ya da bir değişiklik olur mu? Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) çıkarsa beni olumlu veya olumsuz yönde etkiler mi? Cafer D.
Cevap: Emekli olmak için 25 yıl sigortalılık süresi, 5525 gün prim ödeme ve 52 yaş şartlarına tabisiniz. Priminiz yeterli olduğundan bundan sonra prim ödemeseniz de 52 yaşınızı dolduracağınız 5 Nisan 2026 tarihinde emekli olabilirsiniz. Prim yatırdıkça emekli aylığının düşüp, düşmeyeceği çalışma hayatı boyunca üstünden prim hesaplanan kazanç tutarınıza ve prim gün sayınıza ile prim ödeme dönemlerinize göre değişir. Çünkü 2000’den önce, 1 Ocak 2000 ile 1 Ekim 2008 arası ve 1 Ekim 2008’den emekli olunan tarihe kadar ödenen primler, emekli aylığını farklı ağırlıkta etkiliyor. Daha önce yüksek kazanç (prime esas kazancın üst sınırından veya üst sınıra yakın bir kazanç tutarı) üstünden prim ödeyip sonra düşük kazanç üstünden prim yatırmanız halinde emekli aylığınız düşer. Ancak çalışma hayatınız boyunca asgari ücret üstünden prim ödemişseniz asgari ücret 5 bin 4 liraya yükseldiğinden, fazla prim yatırmak emekli aylığını düşürmez. Emekli aylığınızın yüksek olması için emekli olacağınız tarihe kadar prime esas kazancın üst sınırından (üst sınır bugün için 37 bin 530 lira) veya üst sınıra yakın bir kazanç tutarı üstünden prim ödemelisiniz. EYT’nin; emeklilik için aranan süre ve yaş şartını sağlayıp, yaşın dolmasını bekleyenleri kapsaması öngörülüyor. Beklendiği gibi çıkarsa EYT’den yararlanarak emekli olabilirsiniz.
ÜCRETSİZ MESAİ YAPTIRILAN MEMURA İZİN VERİLİR Mİ?
SORU: İsteyen işçiler fazla çalışma süreleri karşılığı izin kullanabiliyormuş. Biz memurlar olarak ücret de ödenmeden sürekli fazla mesaiye kalıyoruz. İzin de vermiyorlar. Memurlara neden izin verilmiyor? Kanunlarda böyle bir şey var mı? S.Ş.
CEVAP: Kamu kurumları gerektiğinde personelini günlük çalışma saatleri dışında fazla çalışma ücreti vermeksizin çalıştırabilir. Ancak fazla çalışmanın her sekiz saati için bir gün hesabı ile memura izin verilmesi gerekiyor. Bu iznin en çok 10 günlük kısmı yıllık izinle birleştirilerek aynı yıl içinde kullandırılabiliyor. Bu düzenleme 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 178’inci maddesinde yer alıyor.
***
Soru: 21 Mayıs 1972 doğumluyum. Sigorta başlangıcım Emekli Sandığı’nda 18 Nisan 1994’te oldu. 2000 yılında işimden ayrıldım ve uzun süre ara verdim. 29 Mart 2013’te özel sektörde çalışmaya başladım. Halen çalışıyorum. Bu sene 50 yaşımı ve 5400 prim günümü dolduruyorum. Emekli olabilir miyim? Maaş alabilir miyim? Aradaki eksiklik emekliliğimi nasıl etkiler? Ebru K
Cevap: SSK’da emekli olmak için 20 yıl sigortalılık süresi, 5675 gün prim ödeme ve 50 yaş şartlarına tabisiniz. 275 gün daha prim ödeyerek toplam priminizi 5675 güne tamamlayacağınız tarihte emekli olabilirsiniz. Emekli aylığınız da primi tamamlayıp başvuru yaptığınız tarihi takip eden aybaşından itibaren bağlanır. Ara boşlukta prim ödemeniz olmadığından olumlu veya olumsuz bir etkisi olmaz.
GÖREVDEN SONRA ENGELLİ SAYILAN MEMUR EMEKLİ OLABİLİR Mİ?
SORU: Emekli Sandığı’na tabi memur, istifa ettikten sonra hiçbir işte çalışmazken sağlığı nedeniyle engelli duruma düşmesi halinde emekli olabilir mi? DURAM K.
CEVAP: Emekli Sandığı’na tabi memurların memuriyetten ayrıldıktan sonra yüzde 40 ile 59 arasında çalışma gücü kaybına uğramaları halinde emekli olmaları mümkün değilken, 18 Ağustos 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde yapılan son değişiklikle bir hak tanındı. Buna göre görevden ayrıldıktan sonra hiçbir işte çalışmadan yüzde 40 ile 49 arasında çalışma gücü kaybına uğrayanlara 18 tam yıl (5760 gün), yüzde 50-59 arasında çalışma gücü kaybına uğrayanlara 16 tam yıl (6480 gün) hizmet süresi şartıyla emekli olmalarına imkanı sağlanmıştır.
ASKERLİK BORÇLANMASI EMEKLİ MAAŞINI ARTIRIR MI?
Soru: 10 Kasım 1976 doğumlu, 1 Temmuz 1993’te işe başlayan 4A sigortalısıyım. 8860 gün prim ödemem var. Askerliğimi 1996-1998 arasında 15 ay yaptım. 1) Ne zaman emekli olurum? 2) Askerlik yıllarımı borçlanıp ödesem maaşımda bir artış olur mu? İsa G
Cevap: 1) İlk girişte adınıza prim ödemesi varsa, emekli olmak için 25 yıl sigortalılık süresi, 5675 gün prim ve 54 yaş şartlarına tabisiniz. Priminiz yeterli olduğundan bundan sonra prim ödemeseniz de 54 yaşı dolduracağınız tarihte emekli olabilirsiniz. 2) Emekli aylığını; çalışma hayatı boyunca üstünden prim hesaplanan kazanç tutarı ile prim ödeme gün sayısı belirliyor. Tabii prim ödenen dönemler de çok önemli. Çünkü 2000’den önce, 1 Ocak 2000 ile 1 Ekim 2008 arası ve 1 Ekim 2008’den emekli olunan tarihe kadar yatırılan primler emekli aylığını farklı ağırlıkta etkiliyor. Bu veriler olmadan sorunuza cevap verilmesi mümkün değil. Ancak asgari ücret üstünden prim ödüyorsanız taban aylık bağlanacağından askerlik borçlanması emekli aylığını artırmaz. Ancak yüksek kazanç tutarı üstünden prim ödüyorsanız, askerlik borçlanması emekli aylığınızı bir miktar yükseltir. Emekli aylığınızı artırmak için emekli olacağınız tarihe kadar prime esas kazancın üst sınırından (aylık üst sınır bugün için 37 bin 530 TL’dir) veya üst sınıra yakın bir kazanç tutarı üstünden prim ödemelisiniz.
DOĞUM TARİHİNDEKİ YANLIŞLIĞI NÜFUS MÜDÜRLÜĞÜ DÜZELTEBİLİR Mİ?
SORU: Doğum tarihim nüfusa 3 ay geç yazdırılmış. Bir avukata danıştığımda hastanede doğduğum için değiştiremeyeceğim söylendi. Ama daha önce bir tanıdığımız yine aynı şekilde doğum tarihini geç yazıldığı için değiştirmişti. Benim hastane kağıdımda doğum tarihim yazıyor. Bu durumda nüfus müdürlüğünde değiştirebilir miyim? İrem G
CEVAP: Hastaneden alınan ve doğum tarihini doğru şekilde gösteren belgeye rağmen, nüfusta yapılan bir hatadan dolayı doğum tarihiniz aile kütüğüne yanlış yazılmışsa düzeltme sağlanır. Hastaneden alacağınız doğum tarihinizi gösteren bir belge ile nüfus müdürlüğüne başvurursanız 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 38’inci maddesi hükmünce, doğum tarihiniz düzeltilecektir.
RAPORLU İŞÇİ GECE ÇALIŞTIRILAMAZ
Soru: 1987 doğumluyum. 2005’te sigorta girişim oldu. 10 yıldır aynı işyerinde çalışıyorum. Üç ay önce ağır kalp krizi geçirdim ve stent takıldı. Gece çalışamaz raporu aldım. Vardiyalı çalışma var. Şimdi tekrar vardiyaya çekmek istiyorlar, çekebilirler mi? Murat Ö
Cevap: İşverenin gece çalışması yaptıracağı işçilere çalışma yaptırmadan önce sağlık durumlarının gece çalışmasına uygun olduğuna dair rapor alması ve sağlık durumu uygun olanları gece çalıştırması gerekiyor. ‘Gece çalışamaz’ raporunuzu işverene ibraz ettiğinizde sizi gece çalıştıramaz.
Erken emekliliği işgücü kaybı oranı belirler
Soru: 1994 yılı Ağustos ayı SSK girişimle 7216 gün prim ödemem var. Epilepsi ve narkolepsi hastalığım bulunmakta. Yaklaşık 4 yıldır raporlu ilaç kullanıyorum. Emeklilik için başvursam faydalanma şansım nedir? Tugay E
Cevap: Sağlık durumunuz nedeniyle erken emekli olup olamayacağınız, rahatsızlıklarınızın yol açtığı işgücü kaybı oranına göre değişir. Örneğin; en az yüzde 60 oranında işgücü kaybına uğramışsanız ve raporunuz ile tıbbi eklerini inceleyecek olan SGK Sağlık Kurulu malul olduğunuza karar verirse, malulen emekli olabilirsiniz (10 yıl sigortalılık süresi, 1800 gün prim ödeme ve yüzde 60 işgücü kaybı şartlarına tabi olarak). Ayrıca en az yüzde 40 oranında işgücü kaybına uğradığınıza dair sağlık kurulu raporu ve Maliye'den vergi indirim hakkı almanız halinde de vergi indirimi aldığınız tarih itibarıyla emekli olabilirsiniz (17 yıl sigortalılık süresi ve 3920 gün prim ödeme şartlarına tabi olarak). Doğum ve askerliğiniz hakkında bilgi vermemişsiniz. Yüzde 40 rapor alamazsanız, 5750 günden fazla priminiz olduğundan bundan sonra prim ödemeseniz de 55 yaşınızı dolduracağınız tarihte emekli olabilirsiniz.
ASKERLİK YAŞI DEĞİŞTİRMEZ
Soru: 1998 yılında 120 gün SSK prim ödemem var. 1999 ile 2001 yılları arası askerliğimi yaptım ama borçlanmam yok. 2003 yılı Haziran ayından itibaren polis memuru olarak görev yapıyorum. Mesleki olarak yüzde 25 yıpranma hakkımız var. Acaba ne zaman emekli olurum? Baba H
Cevap: Emekli Sandığı’nda emekli olmak için 25 tam yıl fiili hizmet süresi ve 56 yaş şartlarına tabisiniz. Askerlik sürenizi borçlanmanız emeklilik yaşınızı değiştirmez. Hak kazanacağınız yıpranma süresinin tamamı emeklilik yaşınızdan düşülecektir. Doğum tarihinizi bildirmediğiniz için emeklilik tarihinizi net olarak hesaplamak mümkün olmuyor. Doğum tarihinizi (gün, ay, yıl olarak) ve askerlik sürenizi bildirmeniz halinde emeklilik tarihinizi net olarak hesaplayabiliriz.
ARKADAŞINIZ DOĞUMUNUN BİRİNİ BORÇLANABİLİR
Soru: Bir kamu kurumunda özel çay ocağı işleten 10 Mayıs 1976 doğumlu arkadaşımın, SSK başlangıç tarihi 1 Haziran 1998. Toplam 4292 gün prim ödemesi var. 1998 ile 2006 yılları arasında SSK primi yatırılmamış. Halen aktif SSK’lı olarak çalışıyor. 9 Eylül 1991 ve 9 Ekim 2000 doğumlu iki çocuğu var. Emeklilik şartları nedir? Ayrıca doğum borçlanması yapabilir mi? Yapabiliyorsa daha erken emekli olabilir mi? Şule D
Cevap: Arkadaşınızın ilk girişte adına prim ödemesi varsa, emekli olmak için 20 yıl sigortalılık süresi, 5975 gün prim ödeme ve 55 yaş şartlarına tabi. İlk doğumu sigorta başlangıç tarihinden önce olduğundan ilk doğumunu borçlanamaz. Ancak ikinci doğumunu borçlanarak 720 gün kazanabilir. Doğum borçlanmasından sonra 963 gün daha prim ödeyerek toplam primini 5975 güne tamamlaması şartıyla 55 yaşını dolduracağı tarihte emekli olabilir. Ayrıca 3600 günden fazla primi olduğundan bundan sonra prim ödemese de 55 yaşını dolduracağı tarihte emekli olabilir (15 yıl sigortalılık süresi, 3600 gün prim ödeme ve 58 yaş şartlarına tabi olarak).
AYLIĞINIZ YERİNDE DURMAZ ARTAR
Soru: 25 Kasım 1981 doğumluyum. 17 yıl kömür madeninde çalıştım. 7050 gün prim ödemem var. Kıdem tazminatımı alarak işten ayrıldım. Emekli maaşı bağlanması için 2023 yılı Aralık ayını beklemem lazım. Şu anda bana bağlanacak maaş 7 bin TL civarında. Maaşım, bekleyeceğim bu 21 ay içerisinde aynı yerinde durur mu yoksa verilen zamlardan faydalanır mıyım? EMRE
Cevap: Emekli aylığınız aynı yerde durmaz. Çünkü çok özet ve basit olarak anlatacak olursak, emekli olacağınız tarihe kadar üstünden prim hesaplanan kazanç tutarlarınız enflasyon oranında güncelleneceğinden bağlanacak emekli aylığınız bugüne nazaran artar.
ŞİRKET KURSAM BAĞKUR’A PRİM ÖDEMEK ZORUNDA MIYIM?
Soru: Emeklilikte yaşa takılanlardanım. Nisan ayı sonunda 3600 gün primimle 15 yıl çalışmakta olduğum işyerinden ayrılıyorum. 8702 gün prim ödemem var. Toplam çalışma sürem 25 yıl. 1) Ayrıldıktan sonra kendi adıma moto kurye şirketi kursam Bağkur’a prim ödemek zorunda mıyım? 2) SGK sitesinde şu anki emekli maaşım 5 bin 202 TL görünüyor. Herhangi yeni bir işyerinde asgari ücretle prim ödenirse ileride maaşımda düşüş olur mu? Çünkü asgari ücretle çalışıp emekli olunduğunda 2 bin 500 TL maaş bağlanıyor. Sezai A
Cevap: 1) İşten ayrıldıktan sonra moto kurye şirketi kurmanız halinde Bağkur’a prim ödemek zorundasınız. 2) Sorunuza göre önceki işyerlerinde adınıza yüksek kazanç üstünden prim ödenmiş. Şimdi asgari ücretle çalışırsanız emekli aylığınızda düşme olur. Emekli aylığını düşürmemek için yeni işyerinde de önceki işyerlerinde çalıştığınız ücretle çalışmanız gerekiyor.
Ekrem Sarısu