Stajın emekliliğe sayılmasına ilişkin yeni yasa teklifi
Mesleki ve teknik eğitim, ülkelerin kalkınmasında büyük ehemmiyet arz etmektedir. Özellikle iş gücünün niteliğinin artırılarak katma değer oluşturmasında ve dolayısıyla ekonomik gelişmede katkısı yadsınamaz.
Ülkemizde küçük çocuklar bile bir iş yerinde hizmet akdine göre çalıştıklarında tüm sigorta kollarına tabi tutulmalarına rağmen aday çırak, çırak ve stajyer öğrenciler ise emeklilik (yaşlılık, malullük ve ölüm) sigortalarının kapsamı dışında tutulmaktadır. Bunlar hakkında iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası ile genel sağlık sigortası uygulanmaktadır. Oysa stajyer ve çırakların da tüm sigorta kollarından faydalandırılması hem işverenlerin kalifiye eleman ihtiyaçlarının giderilmesinde hem de EYT düzenlemesiyle birlikte daha da bozulan SGK’nın aktüeryal dengesinin düzeltilmesinde katkı sağlayacaktır...
Stajyer ve çırak olarak çalışmış olanların emeklilik sigortalarından faydalandırılmamaları ve tabi oldukları staj sigortasının emeklilikte başlangıç sayılmaması haklı olarak hep yakınma konusu olmaktadır. Bu konundaki yakınmalarını daha önceden de müteaddit kez kamuoyunun gündemine getirmiştim. Keza gazetemize emekliler ve emeklilikte kademe bekleyenlerden sonra en çok stajyer ve çırak olarak çalışmış olan okuyucularımızdan hemen her gün yağmur gibi sual ve talepler gelmektedir.
Okuyucularımızdan gelen yoğun talep ve bu konudaki meraklarına her yeni gelişme olduğunda ışık tutmaya devam ediyoruz…
Stajyer ve çırakların emekliliklerini kolaylaştırmak maksadıyla geçtiğimiz günlerde TBMM’ye “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” başlığı altında yine bir kanun teklifi verildi. TBMM komisyonlarına kadar intikal ettirilen bu kanun teklifi çerçevesinde stajyer ve çırakların taleplerini bu yazımızda değerlendireceğiz…
STAJDA EŞİTLİK ŞART!
Sosyal güvenlik mevzuatımıza bakıldığında hakikaten stajyerler arasında emeklilikte avantaj sağlayan hizmet borçlanmaları açısından eşitliğe aykırı düzenlemelerin bulunduğu hemen göze çarpmaktadır. Keza SGK uygulamasında hâlen avukatlar, sigortalı olmaksızın ilk altı ay mahkemelerde, kalan 6 ay da avukat yanında olmak üzere toplam 1 yıllık staj sürelerini gösteren onaylı baro belgesi ve borçlanma talep dilekçesi ile kuruma başvurmaları hâlinde bu süreleri borçlanabilmektedir.
Yine 1416 Sayılı Kanun uyarınca yurt dışında geçen öğrenim süreleri, hekimlerin fahri asistanlıkta geçen süreleri hatta doktora veya tıpta uzmanlık öğreniminde geçen süreler borçlanılarak emeklilik başlangıcında dikkate alınmaktadır. Ancak diğer stajyerler ile çırakların bu hakkı bulunmamaktadır.
Anayasanın eşitlik ilkesi gereği bu kesimin de borçlanma hakkından faydalanması gerektiği kanaatindeyim. Kaldı ki stajyerlerin bütçeye çok büyük yük getirmesi de söz konusu değildir.
STAJYER VE ÇIRAKLARIN TALEPLERİ
Gazetemize gelen talep ve yakınmaların çoğu stajyer ve çırak olarak çalışmış olanların bu çalışmalarının emeklilikte sigorta başlangıcı sayılması ya da bu süreler için borçlanma hakkının verilmesi noktasında toplanmaktadır.
Bize ulaşan taleplerde en azından yukarıda açıkladığımız stajyer avukatlar ile yurt dışında geçen öğrenim süreleri, hekimlerin fahri asistanlıkta geçen süreleri hatta doktora veya tıpta uzmanlık öğreniminde geçen süreleri borçlanma hakkı olanlar da olduğu gibi kendilerine de bu hakkın verilerek eşitsizliğin giderilmesidir.
SGK’nın uygulamadaki kanuna göre aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası hükümleri uygulanmaktadır. Stajyer ve çıraklık sigortası SSK kapsamında bulunmaktadır. Ancak emekliliğe yarayan uzun vadeli sigorta kolları diye tabir edilen yaşlılık-malullük ve ölüm sigortaları kapsamında bulunmamaktadır. Bütün mesele stajyerlerin çalışırken bu sigorta kollarına da tabi tutulmamalarında yatmaktadır. Bu bağlamda staj ve çıraklık sigortası ile emekli olmak için iki yol bulunmaktadır. Bu yollar;
Birincisi stajyer ve çırakların çalışma başlangıçlarının doğrudan emeklilikte başlangıç kabul edilmesi ve
İkincisi ise staj ve çıraklıkta geçen sürelere aynen askerlikte olduğu gibi borçlanma hakkının verilmesinden ibarettir. Bu iki yol için de mutlaka yasal düzenleme yapılması gerekmektedir.
TBMM KOMİSYONLARINA KADAR GELEN STAJ-ÇIRAKLIK KANUN TEKLİFİ
TBMM’ye intikal ettirilen yeni kanun teklifinde; lise veya üniversite öğrencileri, öğrencilik hayatlarının belirli dönemlerinde staj veya çırak olarak devletin bilgisi dâhilinde çalıştıkları ve bu kişilerin SGK mevzuatı çerçevesinde sigorta işlemlerinin yapıldığı ancak stajyer veya çırak olarak çalışan bu kişilerin çalıştıkları tarihteki sigortaları, iş kazası ve meslek hastalığı sigortası olarak geçtiği yani sigortalıların temel iki amacından biri olan sağlık hizmetlerinin teminini sağladığı, ancak sigortanın diğer temel amacı olan emeklilik noktasında bu sigorta türü ilgili kişilere yalnızca mağduriyet olarak döndüğü tespitine yer verilmiştir.
Teklifin devamında sigortalılık süresinin başlangıcı olarak staja başladıkları tarih değil, adlarına ilk defa uzun vadeli sigorta kolları (malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları) primi yatırılma tarihinin esas alınmakta olduğu oysa, stajyer veya çırak olarak çalıştıkları tarihte devlet tarafından bu kişilere sigorta numarası ve sigorta kartı verildiği hâlde çalışmalarının âdeta yok sayıldığı belirtilmiştir.
Buradan hareketle mağduriyetin giderilmesi adına stajyer veya çırak olarak iş hayatına başlayanların 4/1-a sigorta tescil tarihi olarak esas olarak alınmasını ve bu kişilerin emeklilik aşamasında yaşadığı zorluğu ortadan kaldırmayı, mesleki eğitimin özendirilmesine katkı sağlaması bakımından, fiilen bir çalışmaya dayanan stajyerlik ve çıraklık dönemlerine ilişkin olarak ilgililere borçlanma hakkı tanınması yönünde düzenlemelere yer verilmiştir.
Görüldüğü üzere TBMM’ye en son verilen inceleme konusu kanun teklifinde staj ve çıraklara borçlanma hakkı verilerek mağduriyetlerin giderilmesini amaçlamaktadır. Ancak daha önceden de bu yeni kanun teklifine benzer muhalefet milletvekillerince çok sayıda teklif verilmesine rağmen yasalaşmadı. Umarız bu kez yasalaşır ve stajyerler arasında borçlanma ve dolayısıyla emeklilik yönünden eşitlik sağlanmış olur.
İSA KARAKAŞ