Bazı ülkelere yapılan ihracat işlemlerinde yaşanan sıkıntılar nedeniyle, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca yürütülen çalışmalar neticesinde, TCMB genelgesi sık sık güncelleniyor.
Buna göre, ihracat bedellerinin yurda getirilmesiyle ilgili ihracatçılar lehine bazı kolaylıklar getirilmiş bulunuyor. Bazı muafiyet ve istisnalar haricinde terkin, mahsup ve serbest tasarrufa bırakılan tutarlar da güncellenmiş bulunuyor.
İhracat bedellerinin yurda getirilmesi
İhracat bedellerinin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez. 180 gün azami süre olup bedellerin ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin yurda getirilmesi esastır. İhracat sözleşmelerinde bedellerin tahsili için ihraçtan itibaren 180 günden fazla vade öngörülmesi durumunda, bedellerin yurda getirilme süresi vade bitiminden itibaren 90 günü geçemez.
Peşin ihracat
Peşin bedel karşılığı ihracatın 24 ay içerisinde yapılması zorunludur. Peşin döviz karşılığında 24 ay içerisinde ya da verilen ek süre sonunda ihracat yapılmaması veya bu süre içerisinde peşin döviz tutarının tamamının tek seferde iade edilmemesi durumunda bu tutar kambiyo mevzuatı açısından prefinansman kredisi hükümlerine tabidir. Ancak, tamamı tek seferde iade edilmeyen veya süresi içinde ihracatı gerçekleştirilmeyen peşin döviz tutarının 50.000 ABD Doları veya karşılığı döviz ya da Türk Lirasını geçmeyen kısmı prefinansman hükümlerine tabi olmaz.
Efektif olarak getirilen ihracat bedelleri
Efektif olarak getirilen ihracat bedelinin yurt dışından getirildiğinin tespiti gümrük idarelerince onaylı Nakit Beyan Formu (NBF) ile yapılır. NBF konusu efektifin ihracat bedeli olarak kabulünün yapılabilmesi için; NBF’nin düzenlenme tarihinden itibaren 30 gün içinde NBF’nin ve NBF konusu efektifin bankalara tevdi edilmesi gerekiyor.
NBF ile üçüncü kişilerce getirilen efektifin ihracatçı adına kabulü tevdiatın ihracatçının kendisine veya hesabına yapılması şartıyla mümkündür. İhracat bedelinin yolcu beraberinde efektif olarak yurda getirilmesi halinde gümrük idarelerine NBF ile beyan edilmesi zorunludur.
İhracatçının serbest bırakılan dövizler
Hizmet ihracatı, transit ticaret, Türkiye’de ikamet etmeyenlere özel fatura ile yapılan satış, Türkiye’de ikamet etmeyenlere KDV hesaplanarak yapılan satış, mikro ihracat ve serbest bölge işlem formu kapsamında gerçekleştirilen 5.000 ABD doları veya karşılığı döviz ya da Türk lirasını geçmeyen tutardaki ihracat işlemlerinde bedellerin tamamı, Azerbaycan, Cezayir, Fas, Kazakistan, Özbekistan, Tunus, Türkmenistan ve Ukrayna olmak üzere 8 ülkeye yapılan ihracatın %50’si serbesttir.
Ayrıca, Afganistan, Angola, Belarus, Benin, Cibuti, Etiyopya, Fildişi Sahili, Filistin, Gabon, Gana, Gine, İran, Kamerun, Kenya, Kırgızistan, Kuzey Kore, Küba, Liberya, Lübnan, Mısır, Moldova, Nijerya, Senegal, Somali, Sudan, Suriye, Suudi Arabistan, Tacikistan, Tanzanya, Venezuela ve Yemen olmak üzere 31 ülkeye yapılan ihracatın tamamı yurda getirilmesinde istisna tutulmuştur.
Terkin
Her bir gümrük beyannamesi itibarıyla; a) 15.000 ABD doları veya eşitine kadar noksanlığı olan ihracat hesapları doğrudan bankalarca, b) 15.000 ABD doları veya eşitinden yüksek olmakla birlikte 100.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, beyanname veya formda yer alan bedelin %10’una kadar noksanlığı olan ihracat hesapları doğrudan bankalarca, c) 200.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, Tebliğ’de belirtilen mücbir sebep ve haklı durum halleri göz önünde bulundurulmak suretiyle beyanname veya formda yer alan bedelin %10’una kadar açık hesaplar ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, terkin edilmek suretiyle kapatılır. 18 Nisan 2022 tarihinden itibaren İBKB’ye veya DAB’a bağlanan ihracat bedellerinin en az %40'ı İBKB’yi veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılır.
Bu bedeller bankaca Merkez Bankası tarafından ilan edilen ve işlem günü için geçerli döviz alış kuru üzerinden aynı gün Merkez Bankasına satılır ve Merkez Bankasının banka nezdindeki hesabına aktarılır. Söz konusu tutarın tam karşılığı banka tarafından ihracatçıya Türk parası olarak ödenir. Oranın %25’ten %40’a çıkarılması ihracatçılar tarafından kur kaybından dolayı eleştirilmeye devam ediliyor.