ÜCRETSİZ İZİN HAKKINDA MERAK EDİLENLER
Son dönemlerde yaşadığımız
ekonomik durgunluklardan dolayı işyerlerinde faaliyetlerin durma noktasına
gelmesi ile bazı işletmeler bu krizi atlatmak için belirli süre ile işçilerini
ücretsiz izne çıkarmak istemekteler. İşçiler de tek geçim kaynağının emek olduğu
için giderleri ikame etmek istemekteler. Ücretsiz izne ayrılan işçinin iş
sözleşmesi bu tatil nedeniyle askıda kalmaktadır. İşçiye ücret ödenmez SGK
primi beyan edilmez. Bu durum da işveren ve işçiler arasındaki çalışma barışını
bozmaktadır.
4857 Sayılı Kanuna göre
ücretsiz izin halleri sıralamak istersek:
Analık halinde çalışma ve süt izni
Kanunun 74. Maddesinde
Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere
toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik
halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre
eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın
işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu
durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.
Kullanılan doğum sonrası analık
hâli izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve
çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere
istekleri hâlinde birinci doğumda altmış gün, ikinci doğumda yüz yirmi gün, sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle haftalık çalışma
süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Çoğul doğum hâlinde bu
sürelere otuzar gün eklenir. Çocuğun
engelli doğması hâlinde bu süre üç yüz
altmış gün olarak uygulanır. Bu fıkra hükümlerinden yararlanılan süre
içerisinde süt iznine ilişkin hükümler uygulanmaz.
Yıllık Ücretli İznin Uygulanması
İş Kanunu’nun 56. Maddesinde Yıllık ücretli izin işveren
tarafından bölünemez. Bu iznin 53 üncü
maddede gösterilen süreler içinde
işveren tarafından sürekli bir şekilde verilmesi zorunludur. Yine aynı maddeye
göre taraflar aralarında anlaşması halinde bir bölümü on günden aşağı olmamak
üzere bölümler halinde kullanılabilir.
İşçi yıllık iznini işyerinin bulunduğu yerden başka bir
yerde kullanmak isteyen işçiye istemde bulunmaları ve belgelendirmeleri halinde
gidiş ve dönüşlerinde yolda geçen süreleri karşılmak üzere işveren tarafından dört
güne kadar ücretsiz izin verilir.
Yukarıda belirtilen haller dışında kanunumuzda ücretsiz
izin ile ilgili bir düzenleme bulunmamaktadır. İşçi ve işveren arasında yapılan
sözleşmelerde veya işyerinde yapılan toplu sözleşmede ücretsiz izinle ilgili
bir düzenleme yapılmış ise bu düzenlemeye uygun olarak ücretsiz izin hakkı
kullanabilecektirler.
İşverenin işçinin isteği dışında ve tek taraflı olarak
işçiyi ücretsiz izne çıkarması mümkün değildir. İşverenin bu tarz uygulaması iş
sözleşmesinin feshi anlamına geleceği için kıdem ve ihbar tazminatı ödemesi de
sözkonusuolabalicektir. İş Kanunu’nun
22.maddesine göre işveren iş yeri uygulaması ve çalışma koşullarında esaslı bir
değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu
şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı iş günü içinde yazılı
olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz. İşçi değişiklik önerisini
bu süre içinde kabul etmezse, işveren değişikliğin geçerli bir nedene
dayandığını veya fesih için başka bir geçerli nedenin bulunduğunu yazılı olarak
açıklamak ve bildirim süresine uymak
suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir. İşçi bu durumda 17 ile 21. Madde
hükümlerine göre dava açabilir.
İşçinin ücretsiz izine çıkması durumunda iş sözleşmesi
askıda kalır, bu süreler çalışma süresi olarak kabul edilmemektedir. Bu nedenle
işçinin kıdemi ve yıllık izin süresi hesaplanırken ücretsiz izinde geçen
süreler hesaba katılmaz. İşçinin kıdem süresi ücretsiz izinde olduğu günler
kadar geriye kayar.
Ücretsiz izne çıkarılan işçi, iş sözleşmesi askıda olduğu için
işsizlik ödeneği alamaz. İşçinin ücretsiz izni bittikten sonra iş akdinin sona
erdiği tarihten önceki son 120 günün hesabında prim yatırılmayan bu sürelerin
kesinti sayılmayacağı hükme bağlanmıştır. Ücretsiz izin sonunda iş akdi sona
eren işçi adına son üç yıl içinde 600 gün prim olması halinde, son 120 gün
içinde ücretsiz izinli olduğu günler olsa bile bu sureler kesinti olarak kabul
edilmediğinden dolayı işsizlik ödeneğine hak
kazanacaktır.
Yukarıda yazmış olduğumuz ücretsiz izinlerden herhangi
birini kullanan işçi, sağlık kuruluşlarına başvuru tarihinden önceki son bir 1
yıl içinde 30 gün prim ödemiş olmak şartıyla sağlık yardımlarından
faydalanabilir.
DİĞER YAZILARI
-Ücret garanti fonu ve yararlanma şartları
-Kıdem Tazminatı ve Zamanaşımı süresi